Proces kościelny - dowody

Wiele osób rozpoczynających proces o stwierdzenie nieważności swego małżeństwa (często błędnie określanym jako tzw. „rozwód kościelny” lub „unieważnienie małżeństwa) tkwi w błędnym przekonaniu, że skarga powodowa nie wymaga wskazania żadnych dowodów. Jednakże, sędzia kościelny – rozważając zasadność w/w prośby – opiera się na argumentach zaprezentowanych przez strony w toku postępowania dowodowego. Ponadto, niektórzy próbują przenieść taktykę procesową zastosowaną w procesie o rozwód cywilny do kościelnego postępowania o stwierdzenie nieważności małżeństwa, co również nie wróży sukcesu.

Na wstępie należy podkreślić, że w procesie kościelnym nie obowiązuje zasada prekluzji dowodowej. W praktyce można przedstawiać nowe środki dowodowe aż do formalnego zamknięcia postępowania dowodowego.

W procesach o stwierdzenie nieważności małżeństwa środkami dowodowymi najczęściej są: przesłuchanie stron oraz świadków, dokumenty (urzędowe i prywatne), opinia biegłego.

Praktyka procesowa pokazuje, że najwięcej mitów dotyczy sposobu przesłuchania stron oraz świadków. Warto zaznaczyć, że w sądzie kościelnym nie ma rozpraw znanych chociażby z procesu cywilnego. Każda osoba uczestnicząca w procesie (strona czy świadek) przesłuchiwana jest odrębnie, bez obecności pozostałych uczestników i publiczności. Zwyczajowo przesłuchanie odbywa się tylko jeden raz, chyba że w trakcie procesu pojawią się okoliczności uzasadniające przeprowadzenie uzupełniającego przesłuchania danej osoby (np. decyzja o rozszerzeniu przedmiotu sporu). Podczas przesłuchania obecny może być adwokat strony, któremu przysługuje prawo do zadawania pytań za pośrednictwem sędziego – audytora. W prawie kanonicznym zastosowanie znalazła łacińska paremia: „ Testis unus, testis nullus ” (Jeden świadek to żaden świadek). Konieczne jest więc zgłoszenie już w treści skargi powodowej min. 2, a w powszechnej praktyce 3 – 4 świadków, którzy dobrze znali obydwie strony już przed ślubem.

Kolejnym źródłem dowodu są dokumenty przedstawiane przez strony: urzędowe, kościelne i prywatne. Sąd kościelny nie akceptuje kopii ani wydruków dokumentów, lecz jedynie ich oryginały lub uwierzytelnione odpisy.

Ponadto, obowiązek przedłożenia dokumentów urzędowych i prywatnych spoczywa na stronach. Sąd kościelny na wniosek strony nie zwróci się bowiem do organu administracji publicznej bądź sądu powszechnego o wydanie dokumentów potrzebnych w procesie. Wszelkie dokumenty warto więc zgromadzić jeszcze przed rozpoczęciem sprawy.

Ponadto, w kościelnych procesach małżeńskich powszechnie korzysta się z pomocy biegłego sądowego. Zazwyczaj do wydania ekspertyzy w sprawie ustanawia się psychologa, który sporządza swoją opinię na podstawie analizy akt oraz bezpośredniego badania psychologicznego strony / stron. Niekiedy zachodzi potrzeba powołania także lekarza psychiatry – seksuologa.

Praktyka procesowa wskazuje, że nie warto skupiać się na ilości prezentowanych dowodów lecz na ich jakości oraz wartości dla rozstrzygnięcia danej sprawy. Jeżeli dotykają nas wątpliwości, jakie dowody przedstawić w procesie kościelnym, warto skorzystać wtedy z fachowej pomocy adwokata kościelnego.