Klauzula wykonalności przeciwko małżonkowi dłużnika

Prowadzenie działalności gospodarczej obarczone jest ryzykiem zarówno dla przedsiębiorcy, jak również dla jego kontrahentów. W związku z tym partnerzy biznesowi próbują w możliwie szeroki sposób zabezpieczyć swoje interesy.

          W stosunku do przedsiębiorców pozostających w związku małżeńskim, w którym panuje ustrój wspólności majątkowej, kontrahenci pozyskują zgodę współmałżonków na zaciąganie zobowiązań przez drugiego z nich.

          Posiadanie takiej zgody umożliwia – w razie potrzeby przeprowadzenia windykacji względem kontrahenta, uzyskanie klauzuli wykonalności także przeciwko małżonkowi dłużnika. Podstawą takich uprawnień jest art. 41 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego .

          Na gruncie procesowym kwestia została unormowana w Kodeksie postępowania cywilnego. Zgodnie z art. 787 k.p.c. , tytułowi egzekucyjnemu wydanemu przeciwko osobie pozostającej w związku małżeńskim sąd nada klauzulę wykonalności także przeciwko jej małżonkowi z ograniczeniem jego odpowiedzialności do majątku objętego wspólnością majątkową , jeżeli wierzyciel wykaże dokumentem urzędowym lub prywatnym , że stwierdzona tytułem egzekucyjnym wierzytelność powstała z czynności prawnej dokonanej za zgodą małżonka dłużnika.

Wynika z tego, że:

– posiadając klauzulę wykonalności przeciwko małżonkowi dłużnika wierzyciel będzie mógł prowadzić egzekucję również z majątku objętego wspólnością majątkową małżeńską (rozszerzenie możliwości prowadzenia egzekucji jedynie z majątku osobistego dłużnika również o majątek wspólny dłużnika i jego małżonka);

– w postępowaniu o nadanie klauzuli wykonalności należy wykazać, że istniała zgoda małżonka na zaciąganie zobowiązań związanych z działalnością gospodarczą za pomocą: dokumentu prywatnego lub urzędowego .

          Wystarczy zatem, gdy na umowie o współpracy zawartej pomiędzy stronami, znajdzie się dodatkowy zapis o wyrażeniu zgody małżonka na zaciąganie zobowiązań oraz potwierdzenie tego faktu własnoręcznym podpisem.

          Ww. przepis dotyczy wspólności majątkowej małżeńskiej powstałej ex lege, jak również w drodze umowy zawartej między małżonkami.

         Warto również zauważyć, że postępowania o nadanie klauzuli wykonalności przeciwko małżonkowi dłużnika nie będzie można wdrożyć w przypadku śmierci małżonka będącego dłużnikiem, jak również w przypadku ustania małżeństwa po wydaniu tytułu egzekucyjnego. Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 26 czerwca 1974 r., sygn. III CRN 127/74 wskazał, że jedną z przesłanek nadania tytułowi egzekucyjnemu klauzuli wykonalności w trybie art. 787 k.p.c. jest istnienie wspólności majątkowej małżonków zarówno w chwili wyrokowania, jak i w chwili orzekania o nadaniu klauzuli wykonalności także przeciwko małżonkowi dłużnika. Jeżeli zatem w wymienionych datach małżeńska wspólność majątkowa już nie istnieje, to w takiej sytuacji przepis art. 787 k.p.c. nie ma zastosowania.

Gdy ustaje wspólność majątkowa małżeńska, np. w wyniku rozwodu – przestaje istnieć podstawa do uzyskania klauzuli wykonalności w oparciu o art. 787 k.p.c.

          Jednakże umowne ustanowienie rozdzielności majątkowej nie stanowi przeszkody do uzyskania klauzuli wykonalności. Zgodnie z art. 787² k.p.c. – można wówczas prowadzić egzekucję z tych składników, które należałyby do majątku wspólnego, gdyby umowy majątkowej nie zawarto. Przepis ten nie wyłącza obrony małżonków w drodze powództw przeciwegzekucyjnych, jeżeli umowa majątkowa małżeńska była skuteczna wobec wierzyciela.

          W zakresie wykazania zgody na zaciąganie zobowiązań należy wskazać na uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 18 marca 2011 r., sygn. III CZP 117/10. Wskazano w niej, że w sprawie o nadanie tytułowi egzekucyjnemu klauzuli wykonalności przeciwko małżonkowi dłużnika (art. 787 k.p.c.) nie jest dopuszczalne stosowanie domniemania faktycznego przy ustalaniu, że stwierdzona tytułem egzekucyjnym wierzytelność powstała za zgodą małżonka dłużnika.

       Jak wynika z powyższego, zgoda małżonka na zaciąganie zobowiązań musi zostać udzielona w sposób niebudzący wątpliwości. Nie może ona zostać ustalona pośrednio – na podstawie innych ustalonych w sprawie faktów.

Przyjmuje się, że ogólne pełnomocnictwo udzielone przez dłużnika nie stanowi wystarczającego dowodu wyrażenia przez małżonkę zgody na czynności, jakich dokonywał on z wierzycielem, oraz na zaciąganie przez dłużnika zobowiązań.