Czy istnieje obowiązek wykorzystywania usług lektora w telewizyjnych reklamach środków ochrony roślin?

Ostatnimi czasy zaczęły pojawiać się wątpliwości dotyczące sposobu przekazywania w trakcie telewizyjnej reklamy obowiązkowych informacji wymienionych w art. 66 ust. 1 oraz art. 66 ust. 6 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) Nr 1107/2009 z dnia 21 października 2009 r. dotyczącego wprowadzania do obrotu środków ochrony roślin („ Rozporządzenie 1107/2009 ”). Wynika to z wyjaśnień Państwowej Inspekcji Ochrony Roślin i Nasiennictwa, które można znaleźć pod linkiem – www.piorin.gov.pl/gi-aktualnosci/reklamuj-srodki-ochrony-roslin-tylko-zgodnie-z-prawem,213.html – z których wynika, że „w przypadku reklamy radiowej zdania te muszą być wypowiedziane na głos podczas transmisji treści reklamowej. W przypadku reklamy telewizyjnej formuły, w sposób czytelny i wyraźnie widoczny, powinny zostać umieszczone na ekranie podczas trwania emisji reklamy oraz dodatkowo powinny zostać przeczytane przez lektora”. W ocenie Kancelarii, reklama środków ochrony roślin („ śor ”) został uregulowana wyłącznie w Rozporządzeniu 1107/2009, dlatego przepisy Rozporządzenia 1107/2009 stanowią przepisy szczególne względem ogólnych przepisów dotyczących substancji chemicznych. Ustawa z dnia 8 marca 2013 r. o środkach ochrony roślin („ Ustawa o śor ”) ogranicza się do ustanowienia sankcji za prowadzenie reklamy śor w sposób niezgodny z art. 66 Rozporządzenia 1107/2009. W art. 66 Rozporządzenia 1107/2009 zostały wskazane obowiązki:

1. dodania do każdej reklamy zdania: „Ze środków ochrony roślin należy korzystać z zachowaniem bezpieczeństwa. Przed każdym użyciem przeczytaj informacje zamieszczone w etykiecie i informacje dotyczące produktu”;
2. dodania do każdej reklamy zdania: „Zapoznaj się z zagrożeniami i postępuj zgodnie ze środkami ostrożności wymienionymi na etykiecie”.

Informacje te zalicza się do obowiązkowych „ostrzeżeń dotyczących bezpieczeństwa”. Zdania te powinny być czytelne i wyraźnie widoczne na tle całej reklamy.

W świetle przedstawionych wyjaśnień art. 66 Rozporządzenia 1107/2009 nie wymaga, aby treść „ostrzeżeń dotyczących bezpieczeństwa” była (obok formy pisanej) odczytywana przez lektora w elektronicznych środkach przekazu, w tym w reklamie telewizyjnej. Czas wyświetlania „ostrzeżenia dotyczącego bezpieczeństwa” w reklamie telewizyjnej powinien odpowiadać czasowi, jakiego przeciętny użytkownik potrzebuje na zauważenie i przeczytanie „ostrzeżenia dotyczącego bezpieczeństwa” oraz na zrozumienie jego treści. Czas ten nie jest prawnie uregulowany (inaczej niż w Prawie Farmaceutycznym - w Prawie Farmaceutycznym reklama produktu leczniczego kierowana do publicznej wiadomości w formie audiowizualnej musi być odczytana w sposób wyraźny w języku polskim i ukazywać się na ekranie nie krócej niż 8 sekund – § 7 ust. 2 pkt 3 Rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 21 listopada 2008 r. w sprawie reklamy produktów leczniczych), ale uznaje się, że minimalny czas powinien wynosić 5 sekund.

Ocena powyższej kwestii jest zgodna z poglądem Komisji Europejskiej, która w opublikowanych wyjaśnieniach wskazała, że wyłącznie reklamy radiowe wymagają głośnego odczytania „ostrzeżeń dotyczących bezpieczeństwa” – SANCO/12415/2013, rev. 6, 15 November 2015, Question and Answers, Regulation (EC) No 1107/2009 concerning the placing of plant protection product on the market – str. 22. Co wydaje się istotne, w żadnym z wiadomych Kancelarii postepowań kontrolnych telewizyjnych reklam śor organy Państwowej Inspekcji Ochrony Roślin i Nasiennictwa nie wskazywały na wymóg odczytywania na głos „ostrzeżeń dotyczących bezpieczeństwa”.

Biorąc pod uwagę powyższe, stanowisko Państwowej Inspekcji Ochrony Roślin i Nasiennictwa, że w przypadku reklamy telewizyjnej formuły, w sposób czytelny i wyraźnie widoczny, powinny zostać umieszczone na ekranie podczas trwania emisji reklamy oraz dodatkowo powinny zostać przeczytane przez lektora”, nie ma podstawy w obowiązujących przepisach prawa. W odpowiedzi na zapytanie Kancelarii dotyczące powyższej kwestii Główny Inspektor Ochrony Roślin i Nasiennictwa w piśmie z dnia 29 kwietnia 2021 r. m. in. stwierdził, że:

1. „sugerowany wymóg nie wynika wprost z przepisów prawnych”;
2. „w sytuacji, gdy wymagane zdania (z art. 66 ust. 1 oraz art. 66 ust. 6 Rozporządzenia 1107/2009 – dopisane GK) ewidentnie nie byłyby wyświetlane wystarczająco długo, aby umożliwić ich przeczytanie widzowi o umiejętności czytania z przeciętną szybkością, zarzut taki (tj. niezgodność danej reklamy z art. 66 Rozporządzenia 1107/2009 – dopisane GK) mógłby być uznany za uzasadniony”.