Kradzież pieniędzy z konta – i co dalej? Nieautoryzowane transakcje.

Ilość przestępstw oszustwa bankowego i nieautoryzowanych transakcji z roku na rok wzrasta. Oszuści używają coraz bardziej wyszukanych metod i często trudno zorientować się, że w danej sytuacji mamy do czynienia z oszustwem. Jakie są najbardziej powszechne metody kradzieży pieniędzy z konta? Oto niektóre z nich:

• SMS-y od firm energetycznych z informacją, że za dwa dni zostanie Ci odcięty prąd – nie klikaj w linki, które są zamieszczane w takich wiadomościach! W taki sposób możesz zainstalować niebezpieczne oprogramowanie.
• Fałszywe linki do płatności, na przykład w portalach ogłoszeniowych – to jest jedna z częstszych metod, którą posługują się złodzieje. Polega ona na wprowadzeniu swoich danych w formularz, który znajduje się na stronie do złudzenia przypominającej stronę internetową Twojego banku, a który został stworzony przez oszusta, który chce Cię okraść.
• Wyłudzenia kodów BLIK. Płatności za pomocą kodu BLIK stanowią coraz bardziej powszechną metodę dokonywania płatności. Tego typu kradzieże dzieją się często przy okazji włamań na portale społecznościowe. Oszust wysyła wiadomości do znajomych właściciela konta i przedstawia się jako znajomy, prosząc o płatność za pomocą kodu BLIK (pieniądze za pomocą kodu BLIK są przelewane natychmiastowo). Złodziej, który wszedł w posiadanie wygenerowanego kodu BLIK, czeka tylko na potwierdzenie płatności w aplikacji mobilnej banku. Po akceptacji płatności złodziej dostaje pieniądze na swoje konto lub wypłaca je z bankomatu.
• Rozmowa z „konsultantem” – do kradzieży dochodzi również podczas rozmów telefonicznych. Jeszcze jakiś czas temu znaną metodą było zgłoszenie właśnie nieautoryzowanej transakcji z prośbą o potwierdzenie danych osoby, która ma paść ofiarą oszustwa, a także o założenie konta celem zabezpieczenia pozostałych środków.

Jak się zatem bronić przed takimi praktykami?

• Przede wszystkim nie podawaj nikomu swojego loginu ani hasła do Twojego konta w banku. Pamiętaj: pracownik banku nigdy nie poprosi Cię o takie dane.
• Jeśli robisz zakupy w portalu aukcyjnym, takim jak Vinted lub Allegro, uważaj na osoby, które chcą się kontaktować z Tobą drogą mniej oficjalną, na przykład e-mailowo lub przez komunikator (WhatsApp / Messanger, itp.). Takim osobom nie podawaj nigdy numeru swojej karty płatniczej i numeru CVV – dzięki tym danym oszust może uwierzytelnić praktycznie każdą transakcję.
• Nie klikaj w linki, które przychodzą do Ciebie poprzez SMS, e-mail czy komunikator (WhatsApp / Messanger, itp.). W taki sposób możesz zainstalować niebezpieczne oprogramowanie.
• Zadbaj o to, aby na urządzeniach, z których korzystasz na potrzeby logowania się do witryny banku, były zainstalowane programy antywirusowe.
• Kiedy autoryzujesz transakcję, zwracaj uwagę na to, co jest napisane w wiadomości wysyłanej do Ciebie przez bank. Wiadomości te informują, jakiej transakcji autoryzacja dotyczy – sprawdzaj zawsze kwotę i numer rachunku, na który dokonywana jest płatność.

Padłem ofiarą oszustwa i zniknęły mi pieniądze z konta. Co dalej?

Jeśli padłeś ofiarą oszustwa i złodziejowi udało się ściągnąć pieniądze z Twojego konta, wykonaj niezwłocznie następujące czynności:

1. W pierwszej kolejności zgłoś ten fakt do Twojego banku i natychmiast podejmij próbę zablokowania możliwości wypłaty pieniędzy z Twojego konta. Jeśli wiesz, do jakiego banku zostały przelane Twoje pieniądze, zgłoś również fakt kradzieży do tego banku. Poproś o wydanie potwierdzenia dokonanego zgłoszenia.
2. Jeszcze tego samego dnia – od razu gdy zorientowałeś się, że zostałeś okradziony – zgłoś na Policji zawiadomienie o możliwości popełnienia przestępstwa. Co prawda większość tego typu postępowań finalnie jest umarzanych wskutek niezidentyfikowania sprawcy, jednak to działanie jest niezbędne, abyś później mógł wykazać, że podjąłeś wszelkie możliwe kroki w celu odzyskania skradzionych środków.
3. Następnie napisz formalną reklamację do banku. To już jest ten etap, w którym warto rozważyć poproszenie o wsparcie prawnika. Pamiętaj, że tutaj liczy się czas i skuteczność działań .

Jakie jeszcze kroki mogę podjąć?

Jeśli wskutek powyższych działań pieniądze nie zostały Ci zwrócone, istnieje kilka polubownych (pozasądowych) metod rozwiązywania sporów. Jeśli jesteś konsumentem (a nie przedsiębiorcą), jedną z dróg jest wszczęcie postępowania przed Arbitrem Bankowym przy Związku Banków Polskich (ZBP). Tu jednak jest kilka warunków. Po pierwsze, postępowanie reklamacyjne musi być zakończone. Po drugie, nie wszystkie banki mogą być stroną takiego postępowania – Arbiter Bankowy przy ZBP rozpoznaje sprawy dot. banków, które są członkami ZBP lub tych, które złożyły oświadczenie, że poddają się rozstrzygnięciom Arbitra Bankowego i wykonaniu jego orzeczeń. Ponadto wartość skradzionych Ci pieniędzy nie może wynosić więcej niż 12.000,00 zł (przy kredytach hipotecznych wartość ta została zwiększona do kwoty 20.000,00 zł). Warto jednak zwrócić uwagę, że Arbiter Bankowy co do zasady ma 90 dni na wydanie rozstrzygnięcia . Jest to więc szybka forma postępowania – w przypadku postępowania przed sądem powszechnym należy się liczyć z czasem procedowania co najmniej 3 lat. Co więcej, orzeczenia wydane przez Arbitra Bankowego dla banku są ostateczne – bank nie ma możliwości odwołania się od nich.  Dla konsumenta natomiast orzeczenia te nie są ostateczne i konsument zawsze może złożyć powództwo cywilne do sądu powszechnego celem dalszego dochodzenia swoich roszczeń.

Jeżeli jesteś konsumentem, możesz także zwrócić się z wnioskiem o wszczęcie odpowiedniego postępowania do Rzecznika Finansowego . Alternatywą jest również zwrócenie się z prośbą o wsparcie do Rzecznika Konsumentów działającego w obrębie Twojego miejsca zamieszkania.

Ostatnią z dróg jest wszczęcie postępowania sądowego przeciwko bankowi. W takim postępowaniu – i we wszystkich powyższych typach postępowań – możesz wnosić o to, aby bank zwrócił Ci równowartość nieautoryzowanych transakcji.

Kto ponosi odpowiedzialność za nieautoryzowane transakcje?

Wpierw warto odpowiedzieć sobie na pytanie, czym jest nieautoryzowana transakcja. Co prawda ustawa o usługach płatniczych nie zawiera definicji nieautoryzowanej transakcji, lecz w doktrynie i orzecznictwie przyjmuje się, że nieautoryzowana transakcja to taka, na którą klient banku (płatnik) nie wyraził zgody.

Za nieautoryzowaną transakcję odpowiada Twój bank . To na instytucjach finansowych ciąży obowiązek dbałości o bezpieczeństwo dokonywanych transakcji. Ustawa przerzuca na instytucje finansowe ciężar dowodu w zakresie tego, że dana transakcja była autoryzowana przez płatnika (klienta banku).

Odpowiedzialność banku została wyłączona w stosunku do tych transakcji, przy których klient banku (płatnik) dopuścił się rażącego niedbalstwa. W orzecznictwie przyjmuje się, że rażące niedbalstwo jest to działanie mocno odbiegające od przyjętych norm i zasad postępowania w danej sytuacji. Będzie to zatem takie zachowanie, które przeciętny obserwator oceniłby jako bezmyślne. Standardową linią argumentacyjną banków w postępowaniach mających na celu zwrot środków ukradzionych z konta jest właśnie powoływanie się na działanie klienta banku (płatnika) w sposób charakteryzujący się rażącym niedbalstwem. Jednak w większości przypadków nie może być mowy o rażącym niedbalstwie ze strony osoby oszukanej i argumenty tego typu nie są uwzględniane. To banki są instytucjami zaufania publicznego i na nich spoczywa szczególny obowiązek dopilnowania, aby do środków zgromadzonych na rachunku nie miał dostępu nikt inny, oprócz osób do tego uprawnionych. Sądy stoją na stanowisku, że za rażące niedbalstwo nie sposób jest uznać podania swoich danych do logowania w formularzu dostępnym na stronie internetowej, w sytuacji gdy strona internetowa, przez którą użytkownik usiłował się zalogować do swojego konta bankowego, była niemalże identyczna ze stroną banku oraz pojawiały się na niej wiarygodne komunikaty (tak np. Sąd Okręgowy w Olsztynie w wyroku z dnia 21 grudnia 2018 r., sygn. akt: I C 55/18).

Podsumowanie

Podsumowując, po powzięciu informacji o kradzieży środków pieniężnych z Twojego rachunku:

• Ty masz obowiązek niezwłocznego poinformowania banku o fakcie wystąpienia nieautoryzowanej transakcji,
• Bank ma obowiązek niezwłocznie zwrócić Ci środki skradzione z Twojego konta – nie później niż do końca dnia roboczego następującego po dniu stwierdzenia wystąpienia nieautoryzowanej transakcji.

Pamiętaj, że w tej sytuacji liczy się przede wszystkim czas i skuteczność działań . Jeszcze tego samego dnia, w którym dowiedziałeś się o kradzieży pieniędzy z Twojego rachunku, zgłoś ten fakt swojemu bankowi (a jeśli pieniądze zostały przelane do innego banku, również temu bankowi) i zablokuj możliwość wypłaty pieniędzy z Twojego konta. Weź potwierdzenie dokonania tego zgłoszenia. Złóż na Policji zawiadomienie o możliwości popełnienia przestępstwa i poproś o wydanie potwierdzenia złożenia zawiadomienia. Jeśli do końca następnego dnia roboczego pieniądze nie zostały Ci zwrócone na konto, samodzielnie lub z pomocą prawnika napisz do banku reklamację. Po przeprowadzeniu postępowania reklamacyjnego będziesz miał możliwość wyboru pomiędzy sądowymi i pozasądowymi metodami rozwiązywania sporów, które opisałam powyżej.