Ubezwłasnowolnienie

Ubezwłasnowolnienie to całkowite lub częściowe pozbawienie osoby zdolności do czynności prawnych. Zgodnie z ustawą z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93 z późn. zm.) osoby poniżej lat trzynastu nie mają dolności do czynności prawnych, osoby, które ukończyły trzynaście lat - ograniczoną zdolność do czynności prawnych.  Pełną zdolność prawną nabywa się wraz z pełnoletniością. Ubezwłasnowolnienie może nastąpić wskutek choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego lub innego zaburzenia psychicznego, w szczególności pijaństwa lub narkomanii.

Celem ubezwłasnowolnienia jest troska o interesy osoby ubezwłasnowolnianej oraz pomoc jej – ubezwłasnowolnienie to czynność wykonywana dla dobra osoby ubezwłasnowolnianej, w przypadku, gdy ona sama nie może właściwie kierować swoim postępowaniem. Przy ubezwłasnowolnieniu nie można powoływać się na ochronę innych osób czy instytucji (np. nie można ubezwłasnowolnić danej osoby za pieniactwo, żeby odciążyć urzędy).

Warto rozróżnić, iż ubezwłasnowolnienie może być całkowite (pozbawiamy zdolności do czynności prawnych) i częściowe (ograniczamy zdolność do czynności prawnych). W przypadku ubezwłasnowolnienia częściowego, osoba dokonuje czynności prawnych sama, lecz aby one były ważne potrzebna jest zgoda jej opiekuna prawnego. Zgoda nie jest wymagana przy zwykłych sprawach życia codziennego, może także rozporządzać swoimi zarobkami, chyba, że z ważnych powodów sąd rodzinny postanowi inaczej.

Dla zabezpieczenia praw osób ubezwłasnowolnionych częściowo ustanawia się opiekuna, chyba, że osoba pozostaje jeszcze pod władzą rodzicielską. Natomiast dla osoby ubezwłasnowolnionej całkowicie ustanawia się kuratora. Nadmienię, że postępowanie o ustalenie opiekuna czy kuratora jest osobnym postępowaniem sądowym od postępowania o ubezwłasnowolnienie. Statystycznie ubezwłasnowolnia się najczęściej osoby starsze niż dzieci.

Ubezwłasnowolnienie następuje w formie orzeczenia sądowego. Wniosek o ubezwłasnowolnienie należy złożyć do Sądu Okręgowego właściwego ze względu na miejsce zamieszkania osoby, której dotyczy ubezwłasnowolnienie. Opłata od wniosku wynosi 40 zł (można złożyć wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych).

Postępowanie o ubezwłasnowolnienie może być wszczęte tylko na wniosek. Do złożenia wniosku uprawnieni są:

- małżonek,

- krewni w linii prostej (tylko gdy nie ma przedstawiciela ustawowego),

- rodzeństwo,

- przedstawiciel ustawowy.

Wniosek o ubezwłasnowolnienie częściowe można zgłaszać już nawet rok przed dojściem jej do pełnoletniości.

Warto wspomnieć, że osoba, której dotyczy wniosek musi zostać wysłuchana przez sąd, a wysłuchanie odbywa się w obecności biegłego psychologa oraz w zależności od stanu zdrowia przez biegłego psychiatrę lub neurologa. W przypadku, gdy z daną osobą nie można się porozumieć, ten fakt także się protokołuje.

Chcę jeszcze podkreślić, że sąd orzeka ubezwłasnowolnienie tylko wobec osób, których stan zdrowia jest naprawdę poważny, sąd nie orzeknie ubezwłasnowolnienia w przypadku lekkich schorzeń. W poważnych przypadkach sąd i biegli mogą przyjechać do domu osoby, której dotyczy wniosek, aby dokładnie zbadać sprawę i wysłuchać osoby, której wniosek dotyczy.

W mojej opinii ubezwłasnowolnieniem nie wyrządzimy krzywdy danej osobie, lecz pomożemy ją ochronić przed chociażby niewłaściwym rozporządzeniem majątkiem czy wykorzystaniem przez osoby trzecie. Jak już wcześniej wspomniano osoba ubezwłasnowolniona nie może sporządzić testamentu, ani zawrzeć małżeństwa czy uznać dziecka.