Odpowiedzialność odszkodowawcza członka rady nadzorczej

Członek rady nadzorczej spółki z o.o. nie ponosi bezpośredniej odpowiedzialności za zobowiązania spółki względem jej wierzycieli, tak jak to ma miejsce w przypadku członków zarządu. Nie oznacza to wszakże, iż osoba taka jest całkowicie wolna od jakiejkolwiek odpowiedzialności wobec spółki.

Mianowicie, odpowiada ona względem spółki za szkodę wyrządzoną działaniem lub zaniechaniem sprzecznym z prawem lub postanowieniami umowy spółki, chyba że nie ponosi winy (art. 293 k.s.h.). Jest to zatem typowa odpowiedzialność odszkodowawcza na zasadzie zawinienia. Oznacza to, że aby członka rady nadzorczej można było pociągnąć do odpowiedzialności należy wykazał łącze ziszczenie się kilku przesłanek, którymi są:

• szkoda – w grę wchodzą wszystkie jej postacie zarówno szkoda majątkowa, jak również niemajątkowa (np. naruszenie dóbr osobistych spółki), ponadto obejmuje nie tylko faktyczne straty ale również utracone przez spółkę korzyści,
• zachowanie członka rady nadzorczej – zarówno działanie, jak i zaniechanie,
• wina – wszystkie postacie winy, wystarczające jest rażące niedbalstwo, czyli nie zachowanie należytej staranności przez członka rady nadzorczej,
• bezprawność działania – członkowie rady nadzorczej będą ponosić odpowiedzialność w przypadku, gdy ich zachowanie będzie naruszać prawo, umowę spółki lub dobre obyczaje,
• związek przyczynowy – musi być adekwatny, co oznacza, że szkoda musi być normalnym następstwem zachowania się członka organu spółki. 

Z uwagi na fakt, że rada nadzorcza jest organem kolegialnym częstym zjawiskiem może być wyrządzenie szkody spółce przez wszystkich jej członków działających razem (np. przez podjęcie niekorzystnej dla niej uchwały). W takim wypadku ich odpowiedzialność jest solidarna. Co oznacza, że spółka będzie mogła dochodzić całości odszkodowania od każdego z członków rady nadzorczej oddzielnie, łącznie od wszystkich z nich, bądź tylko od niektórych. W przypadku natomiast, gdyby szkodę naprawił jeden lub kilku z członków tego organu, przysługiwałoby im roszczenie regresowe do pozostałych członków o zwrot odpowiedniej części zaspokojonego roszczenia spółki. W braku bowiem innej umowy każdy z dłużników powinien odpowiadać w takiej samej części.

Z odpowiedzialności względem spółki zwalnia udzielenie danemu członkowi rady nadzorczej absolutorium albo wyraźne zrzeczenie się roszczenia przez spółkę. Samo zaś roszczenie przedawnia się z upływem trzech lat od dnia, w którym spółka dowiedziała się o szkodzie i o osobie obowiązanej do jej naprawienia. Jednakże w każdym przypadku roszczenie przedawnia się z upływem dziesięciu lat od dnia, w którym nastąpiło zdarzenie wyrządzające szkodę.

Od zasad tych istnieje wszakże jeden wyjątek. Mianowicie, jeżeli spółka nie wytoczy powództwa o naprawienie wyrządzonej jej szkody w terminie roku od dnia ujawnienia czynu wyrządzającego szkodę, każdy wspólnik może wnieść pozew o naprawienie szkody wyrządzonej spółce. W przypadku zaś wytoczenia powództwa przez wspólnika na podstawie art. 295 oraz w razie upadłości spółki, osoby obowiązane do naprawienia szkody nie mogą powoływać się na uchwałę wspólników udzielającą im absolutorium ani na dokonane przez spółkę zrzeczenie się roszczeń o odszkodowanie.

Przykładami czynności podejmowanych przez radę nadzorczą, które mogą wyrządzić spółce szkodę będą w szczególności: zawarcie w imieniu spółki z członkiem zarządu umowy niekorzystnej dla spółki, wyrażenie zgody na dokonanie przez zarząd czynności sprzecznej z prawem, bądź zawarcie rażąco niekorzystnej umowy w imieniu spółki.

Michał Koralewski