Wpływ upadłości konsumenckiej na stosunki małżeńskie

Zawarcie małżeństwa skutkuje powstaniem między małżonkami, z mocy prawa, wspólności majątkowej. Wspólność majątkowa obejmuje przedmioty majątkowe nabyte w trakcie jej trwania bądź wspólnie przez małżonków, bądź przez każdego z nich z osobna.

Zarówno przed zawarciem małżeństwa, jak i w jego trakcie małżonkowie mogą umową - w formie aktu notarialnego -  ograniczyć, rozszerzyć albo rozdzielić wspólność majątkową . Taka umowa, zawarta przed zawarciem małżeństwa, powoduje, że między małżonkami w ogóle nie dochodzi do powstania wspólności majątkowej.

Na skutek ogłoszenia upadłości przez jednego z małżonków między małżonkami powstaje rozdzielność majątkowa a cały majątek wspolny wchodzi do masy upadłości (art. 124 ust. 1 Ustawy - Prawo upadłościowe, dalej pu). Od tej chwili podział majątku jest niedopuszczalny, a małżonek upadłego może jedynie dochodzić swojej wierzytelności z tytułu udziału w majątku wspólnym w postępowaniu upadłościowym, zglaszając tą wierzytelnośc sędziemu-komisarzowi.

Domniemywa się ponadto, że majątek wspólny, powstały w okresie prowadzenia przez upadłego małżonka przedsiębiorstwa, został nabyty ze środków pochodzących z tego przedsiębiorstwa.

Dość częstym i raczej nierozsądnym działaniem małżonka, planującego w niedalekiej przyszłości złożenie wniosku o ogłoszenie upadłości, który w moim przekonaniu wynika wprost z nieznajomości przepisów, jest ustanowienie rozdzielności majątkowej (lub jej ograniczenie) w krótkim odstępie czasu przed ogłoszeniem upadłości. Bywa ponadto, że taka czynność poprzedza kolejną czynność prawną rozporządzającą majątkiem planującego upadłość małżonka (sprzedaż lub darowiznę częsci majątku) na rzecz drugiego małżonka.

Zgodnie z art. 126 ust. 1 pu ustanowienie rozdzielności majątkowej umową majątkową jest skuteczne w stosunku do masy upadłości tylko wtedy, gdy umowa taka została zawarta co najmniej 2 lata przed dniem złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości . Przepis ten stosuje się odpowiednio, gdy umową majątkową ograniczono wspólnośc majątkową.

Również bezskuteczne  w stosunku do masy upadłości są czynności prawne niedopłatne lub odpłatne, dokonane przez upadłego w ciągu roku przed dniem złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości, z tym że czynności odpłatne są bezskuteczne, wyłacznie w wypadku, gdy wartość świadczenia upadłego przewyższa w rażącym stopniu wartość świadczenia przez niego otrzymanego.

Za bezskuteczne w stosunku do masy upadłości zostaną uznane także odpłatne czynności prawne dokonane przez upadłego w ciągu 6 miesięcy przed dniem złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości  między innymi z małżonkiem, krewnym lub powinowatym , a także z osobą pozostająca z upadłym w faktycznym związku, chyba, że druga strona czynności (zatem np. małżonek upadłego) wykaże, że nie doszło do pokrzywdzenia wierzycieli (art. 128 ust 1 pu).

Jarosław MROŻEK
Doradca restrukturyzacyjny,