Moje, twoje, nasze... czyli o rozdzielności majątkowej z wyrównaniem dorobków

Istnieje w prawie rodzinnym instytucja relatywnie nowa, ponieważ wprowadzona do systemu w 2004 r. oraz nadal mało popularna, tj. ustrój rozdzielności majątkowej z wyrównaniem dorobków. Polega ona na tym, że w trakcie trwania małżeństwa istnieją tylko majątki osobiste małżonków i nie ma majątku wspólnego, natomiast w momencie ustania tego ustroju następuje wyrównanie dorobków. W czasie trwania rozdzielności majątkowej z wyrównaniem dorobków między tym ustrojem a ustrojem rozdzielności majątkowej nie ma więc różnic. Różnice owe objawiają się dopiero w momencie ustania rozdzielności majątkowej na skutek zawarcia małżeńskiej umowy majątkowej, która wprowadza np. wspólność majątkową albo np. na skutek ogłoszenia upadłości przez jednego z małżonków tudzież na skutek ustania małżeństwa. Wtedy to aktualizuje się możliwość wyrównania dorobków.

System ten jest korzystny dla osób, które w trakcie małżeństwa nie posiadają majątku wspólnego i są w pewnym sensie niezależne, ale po ustaniu wspólności chcą równo podzielić się majątkiem. Funkcją tego ustroju jest również ochrona tego małżonka, który z powodu wykonywania obowiązków rodzinnych lub z innych przyczyn np. choroby, nie mógł pracować zarobkowo i powiększać swego majątku albo jego możliwości w tym zakresie były ograniczone.

Po ustaniu rozdzielności majątkowej małżonek, którego dorobek jest mniejszy niż dorobek drugiego małżonka, może żądać wyrównania dorobków przez zapłatę lub przeniesienie prawa. Ma to na celu usunięcie dysproporcji między majątkami małżonków. Sytuacja taka może mieć miejsce, np. kiedy mąż pracował a żona zajmowała się domem i dziećmi.

Dorobkiem każdego współmałżonka jest wzrost wartości jego majątku po zawarciu umowy majątkowej. Ustalając, czy istnieje dorobek, należy zestawić dwie wartości: wartość majątku z dnia ustanowienia rozdzielności majątkowej z wyrównaniem dorobków oraz wartość majątku w dniu ustania tego ustroju. Dorobek oblicza się według stanu majątku z chwili ustania rozdzielności majątkowej i według cen z chwili rozliczenia.

Wyrównanie dorobków powinno nastąpić w drodze porozumienia (umowy) między małżonkami. Z ważnych powodów każdy ze współmałżonków może żądać zmniejszenia obowiązku wyrównania dorobków. W razie braku porozumienia między stronami co do sposobu lub wysokości wyrównania, rozstrzyga sąd. Zainteresowany małżonek może wytoczyć bowiem powództwo o wyrównanie dorobków. W pozwie małżonek może żądać zasądzenia określonej kwoty pieniężnej lub zobowiązania współmałżonka do złożenia oświadczenia woli o przeniesieniu na niego określonego prawa tytułem wyrównania dorobków.

Umowa o rozdzielność majątkową z wyrównaniem dorobków musi być zawarta w formie aktu notarialnego. Może ona zostać zawarta zarówno w trakcie trwania małżeństwa, jak i przed jego zawarciem (tzw. intercyza przedślubna).

Małgorzata Łukasik

radca prawny