Który Sąd jest właściwy w sprawie rozwodu i dzieci - polski czy zagraniczny

Aby ustalić, który sąd jest właściwy do prowadzenia sprawy rozwodowej oraz decydowania o kwestiach związanych z dziećmi w przypadku rozwodu obywateli polskich zamieszkałych wraz z dziecmi za ganicą na obszarze Unii Europejskiej, należy przeanalizować przepisy dotyczące jurysdykcji w sprawach rozwodowych i opieki nad dziećmi w kontekście prawa międzynarodowego, a konkretnie prawa Unii Europejskiej. Kluczowe znaczenie mają tu przepisy Rozporządzenia Rady (WE) nr 2201/2003 (tzw. Bruksela II bis), które regulują jurysdykcję w sprawach małżeńskich i odpowiedzialności rodzicielskiej.1. Jurysdykcja w sprawie rozwodu Zgodnie z art. 3 Rozporządzenia Bruksela II bis, jurysdykcję w sprawach rozwodowych mają sądy państwa członkowskiego, na którego terytorium:małżonkowie mają miejsce zwykłego pobytu ( habitual residence), małżonkowie mieli ostatnie wspólne miejsce zwykłego pobytu, o ile jeden z nich nadal tam mieszka, obywatelstwo obojga małżonków lub inne kryteria określone w rozporządzeniu (np. miejsce zamieszkania pozwanego lub powoda w określonych okolicznościach).

Ponieważ oboje małżonkowie mieszkają za granicą na obszarze państwa należącego do UE, sąd tego Państwa ma jurysdykcję do rozpoznania sprawy rozwodowej na podstawie miejsca zwykłego pobytu małżonków. Fakt, że pozew został żłożony w Polslce, nie oznacza automatycznie, że polski sąd jest właściwy, zwłaszcza jeśli oboje małżonkowie mają miejsce zwykłego pobytu w innym państwie. Dodatkowo, zgodnie z zasadą lis pendens (art. 19 Rozporządzenia Bruksela II bis), jeśli sprawa rozwodowa została już wszczęta w sądzie w jednym państwie członkowskim, a następnie w innym państwie (Polska), sąd drugiego państwa (w tym przypadku Sąd w Polsce) powinien zawiesić postępowanie do czasu ustalenia, który sąd jest właściwy. Z reguły priorytet ma sąd, w którym sprawa została wszczęta wcześniej. 2. Jurysdykcja w sprawach opieki nad dziećmi Zgodnie z art. 8 Rozporządzenia Bruksela II bis, jurysdykcję w sprawach odpowiedzialności rodzicielskiej (w tym opieki nad dziećmi) mają sądy państwa członkowskiego, w którym dziecko ma miejsce zwykłego pobytu w czasie wniesienia sprawy do sądu.

Fakt, że sprawa rozwodowa została wszczęta wcześniej w Polsce niż w innym Państwie należącym do UE, zmienia sytuację w kontekście jurysdykcji na podstawie przepisów Rozporządzenia Rady (WE) nr 2201/2003 (Bruksela II bis), a konkretnie zasady lis pendens (art. 19). Poniżej analiza wpływu tego faktu na właściwość sądu w sprawie rozwodu i opieki nad dziećmi:1. Jurysdykcja w sprawie rozwodu Zgodnie z zasadą lis pendens (art. 19 Rozporządzenia Bruksela II bis), gdy w dwóch państwach członkowskich UE toczą się postępowania dotyczące tej samej sprawy między tymi samymi stronami, sąd, do którego sprawa została wniesiona później, powinien zawiesić postępowanie do czasu ustalenia jurysdykcji przez sąd, który jako pierwszy rozpoznał sprawę.

Jurysdykcja sądu polskiego zależy od spełnienia kryteriów z art. 3 Rozporządzenia Bruksela II bis, które określa, że sąd państwa członkowskiego jest właściwy, jeśli: małżonkowie mają miejsce zwykłego pobytu w tym państwie, mieli ostatnie wspólne miejsce zwykłego pobytu, o ile jeden z nich nadal tam mieszka, oboje małżonkowie są obywatelami tego państwa lub inne kryteria (np. miejsce zamieszkania pozwanego lub powoda w określonych okolicznościach).

Niezależnie od tego, że sprawa rozwodowa została wszczęta wcześniej w Polsce, jurysdykcja w sprawach opieki nad dziećmi zależy od miejsca zwykłego pobytu dzieci. Skoro dzieci mieszkają w innym państwie należącym do UE, sąd tego Państwa pozostaje właściwy do decydowania o kwestiach opieki, chyba że dzieci zmienią miejsce zwykłego pobytu na Polskę przed rozpatrzeniem sprawy. Polski sąd nie będzie miał jurysdykcji w sprawach opieki, jeśli dzieci mają miejsce zwykłego pobytu w innym państwie.