Kiedy sprawa o stwierdzenie nieważności małżeństwa może zostać rozpoznana w procesie skróconym?

W dniu 8 grudnia 2015 r. weszła w życie reforma papieża Franciszka, dotycząca zmian w procesie o stwierdzenie nieważności małżeństwa. Nowe prawo przewiduje m.in. proces małżeński skrócony przed biskupem.

Kompetencja orzekania w procesie skróconym przysługuje biskupowi, o ile skarga powodowa zostanie wniesiona przez oboje małżonków lub przez jednego z nich za zgodą drugiego . Drugim warunkiem, od którego zaistnienia uzależnia się wszczęcie procesu skróconego jest przytoczenie takich okoliczności faktycznych oraz osobowych, popartych zeznaniami lub dokumentami, które w sposób oczywisty wskazują na nieważność danego małżeństwa oraz nie wymagają przeprowadzenia wnikliwego postępowania dowodowego.

Wśród przykładowych okoliczności dopuszczających rozpoznanie sprawy o stwierdzenie nieważności małżeństwa w procesie skróconym (zgodnie Motu Proprio „ Mitis Iudex Dominus Iesus ”) zalicza się m.in.:

> krótki czas pożycia małżeńskiego;

> aborcję dokonaną dla uniknięcia zrodzenia potomstwa;

> pozostawanie w relacji pozamałżeńskiej w czasie zawierania małżeństwa lub wkrótce po ślubie;

> podstępne zatajenie bezpłodności, poważnej choroby zakaźnej, dzieci z wcześniejszego związku lub pozbawienia wolności;

> zawarcie małżeństwa wynikające z nieoczekiwanej ciąży kobiety;

> brak używania rozumu potwierdzony dokumentacją medyczną.

            Uzasadnione wydają się obawy niektórych komentatorów prawa kanonicznego, wedle których wprowadzenie możliwości rozstrzygania o ważności lub nieważności małżeństwa stosując proces skrócony spowoduje lawinę zupełnie nieuzasadnionych skarg powodowych oraz prób wyłudzenia korzystnego wyroku, stwierdzającego nieważność małżeństwa. Należy jednak pamiętać, że w procesie kościelnym nie chodzi o wygraną czy zrobienie na złość byłemu małżonkowi . Zadaniem każdego sądu kościelnego jest poszukiwanie obiektywnej prawdy o danym małżeństwie, a wyrok może być wydany jedynie po uzyskaniu moralnej pewności o jego słuszności.