Status bezrobotnej i prawo do zasiłku (np. „kuroniówki”) przy dziedziczeniu pola w dzierżawie – warunki i ubezpieczenie zdrowotne.

Witam serdecznie. Dziękuję za szczegółowy opis sytuacji – to pozwala na precyzyjną analizę. Twoja historia dotyczy kilku powiązanych kwestii: spadkowego nabycia współwłasności gruntu rolnego, wpływu dzierżawy na obowiązki ubezpieczeniowe w KRUS, możliwości rejestracji w powiatowym urzędzie pracy (PUP) jako osoba bezrobotna oraz prawa do zasiłku dla bezrobotnych (tzw. "kuroniówki"). Ponieważ aktualna data to 30 września 2025 r., uwzględniam zmiany w prawie, które weszły w życie od 1 czerwca 2025 r., znacząco ułatwiające sytuację osobom takim jak Ty – właścicielom gruntów rolnych.Analizę podzielę na logiczne części, opierając się na aktualnych przepisach (m.in. ustawa o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, ustawa o ubezpieczeniu społecznym rolników oraz orzecznictwie i interpretacjach KRUS). Na końcu podam praktyczne rekomendacje. 1. Status prawny Twojego pola rolnego po spadku i w kontekście dzierżawyTwoje pole o powierzchni 2,5 ha przeliczeniowego (niepodzielone) zostało nabyte w drodze spadku po ojcu, z matką jako współwłaścicielką, na podstawie postanowienia sądu. To klasyczna współwłasność ułamkowa (np. po 1/2 udziału każdy), co jest powszechne w spadkach rolnych. Grunty rolne podlegają szczególnym zasadom obrotu (ustawa o kształtowaniu ustroju rolnego z 2019 r., z nowelizacjami), ale jako spadek nie wymagały zgody KOWR (Krajowego Ośrodka Wsparcia Rolnictwa), o ile powierzchnia nie przekracza 300 ha.Dzierżawa i jej wpływ na własność: Umowa dzierżawy na 10 lat (podpisana u notariusza, kończąca się w 2027 r.) jest ważna i chroniona prawnie (art. 693–709 Kodeksu cywilnego oraz ustawa o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi). Po śmierci dzierżawcy (pana, który zgłosił pole do programu unijnego) gospodarstwo i prawa do programów przeszły na jego brata postanowieniem sądu – to standardowa sukcesja spadkowa (art. 922–1021 KC). Brat dzierżawcy staje się następcą prawnym, a umowa dzierżawy trwa dalej bez zmian, chyba że strony uzgodnią inaczej. Ty i Twoja mama jako wydzierżawiający nie musicie nic robić – dzierżawca (brat) odpowiada za zgłoszenia do ARiMR (Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa) i programy unijne (np. dopłaty bezpośrednie). Dochody z dzierżawy (jeśli są) to Twój przychód, ale skoro piszesz, że nie masz z pola pieniędzy, zakładam, że dzierżawa jest niskopłatna lub nieopłacalna. Niepodzielność gruntu: Ponieważ pole jest niepodzielone (współwłasność), nie możesz go sprzedać ani wydzierżawić samodzielnie bez zgody mamy. To komplikuje ewentualne zmiany, ale nie blokuje ubezpieczeń czy statusu bezrobotnej. W skrócie: Masz pełne prawa współwłaścicielki, ale dzierżawa "zamraża" grunt do 2027 r., co jest korzystne dla Twojej sytuacji (brak obowiązku prowadzenia gospodarstwa).2. Ubezpieczenie w KRUS i składka zdrowotna jako właścicielka dzierżawionego gruntuKluczowe jest, czy podlegasz ubezpieczeniu społecznemu rolników (KRUS) z tytułu własności gruntu. Ustawa o ubezpieczeniu społecznym rolników (Dz.U. 2025.197 t.j.) definiuje rolnika jako osobę fizyczną będącą właścicielem, posiadaczem samoistnym, zależnym lub dzierżawcą gruntów rolnych powyżej 1 ha przeliczeniowego, prowadzącą działalność rolniczą osobiście (art. 5 ust. 1).Wpływ dzierżawy na KRUS: Sam fakt dzierżawienia gruntu rolnego zwalnia właściciela z obowiązku ubezpieczenia w KRUS, o ile nie prowadzi on samodzielnie działalności rolniczej (np. nie uprawia ziemi, nie zatrudnia w gospodarstwie). Dzierżawa komercyjna (jak Twoja, z umową notarialną) przenosi obowiązek ubezpieczeniowy na dzierżawcę (brata zmarłego). Ty nie jesteś traktowana jako "rolnik" w sensie KRUS, bo nie wykonujesz pracy w gospodarstwie. To potwierdza brak obowiązku zgłoszenia do KRUS po nabyciu spadku (choć teoretycznie powinnas zgłosić nabycie w ciągu 14 dni, ale skoro nie prowadzisz rolnictwa, nie ma składek). Piszesz, że "nie jestem ubezpieczona w KRUS" – to słuszne, bo dzierżawa Cię z tego zwalnia. Składka zdrowotna: Dla właścicieli gruntów rolnych ubezpieczenie zdrowotne w KRUS jest obowiązkowe tylko, jeśli podlegasz ubezpieczeniu społecznemu (emerytalno-rentowemu). W Twoim przypadku, skoro nie jesteś ubezpieczona w KRUS, nie płacisz składki zdrowotnej (1 zł za każdy ha przeliczeniowy miesięcznie, dla <6 ha dotowana z budżetu państwa). Bez innego tytułu (np. pracy) możesz być nieubezpieczona zdrowotnie, co jest problemem. Jednak po rejestracji jako bezrobotna PUP zgłosi Cię do NFZ – składkę zdrowotną opłaci urząd (ok. 9% przeciętnego wynagrodzenia, ale dla Ciebie bezpłatnie). Po uzyskaniu statusu bezrobotnej ewentualne ubezpieczenie w KRUS ustanie automatycznie, a przejdziesz na ZUS/NFZ. Współwłasność: Dla 2,5 ha przeliczeniowego udział (ok. 1,25 ha na Ciebie) nie przekracza progu 1 ha dla obowiązkowego KRUS, ale nawet gdyby – dzierżawa blokuje. Nie musisz opłacać niczego. Podsumowując: Nie podlegasz KRUS, ale bez rejestracji w PUP ryzykujesz brak ubezpieczenia zdrowotnego. Rejestracja to rozwiąże.3. Możliwość rejestracji jako bezrobotna w PUPPrzed 1 czerwca 2025 r. właściciele lub współwłaściciele gruntów rolnych powyżej 2 ha przeliczeniowych nie mogli uzyskać statusu bezrobotnego (art. 2 ust. 1 pkt 6 ustawy o promocji zatrudnienia). To wykluczało rolników z pomocy PUP. Jednak nowelizacja z 2025 r. (Dz.U. 2025 poz. 456) zmieniła to radykalnie: od 1 czerwca 2025 r. rolnicy, nawet z >2 ha, mogą się rejestrować jako bezrobotni, o ile nie prowadzą działalności rolniczej osobiście (np. grunt w dzierżawie). Twoja sytuacja idealnie pasuje – 2,5 ha w dzierżawie, brak pracy na polu, brak dochodów z rolnictwa.Warunki rejestracji:Musisz być w wieku 18–60 lat (kobiety), zdolna do pracy (lub z ograniczeniami zdrowotnymi – o tym niżej). Brak zatrudnienia, działalności gospodarczej ani ubezpieczenia w KRUS z tytułu pracy w gospodarstwie. Gotowość do podjęcia pracy (PUP może skierować na badania lekarskie, ale z nadszarpniętym zdrowiem możesz być klasyfikowana jako "osoba bezrobotna niezdolna tymczasowo do pracy" – nadal zarejestrowana, z prawem do ubezpieczenia zdrowotnego). Zgłoś się osobiście do właściwego PUP (według miejsca zamieszkania) z dowodem osobistym, dyplomem studiów, świadectwami pracy (z 3,5-letniego zatrudnienia) i postanowieniem spadkowym o gruncie. Wpływ dzierżawy: Nie blokuje – wręcz pomaga, bo potwierdza brak działalności rolniczej. PUP sprawdzi w ewidencji gruntów (EWG) i ARiMR, ale dzierżawa do 2027 r. to argument za Tobą. Zdrowie: Jeśli masz zaświadczenie lekarskie o niezdolności do pracy (np. L4 lub orzeczenie ZUS), PUP zarejestruje Cię jako "bierną bezrobotną" lub z ograniczeniami. Nadal masz prawo do ubezpieczenia zdrowotnego (opłacanego przez PUP) i pośrednictwa pracy. Tak – możesz się zarejestrować. Od czerwca 2025 r. tysiące rolników korzysta z tej zmiany.4. Prawo do zasiłku dla bezrobotnych ("kuroniówki")Zasiłek przysługuje nie automatycznie po rejestracji, ale po spełnieniu warunków stażowych. Twoja historia (3,5 roku pracy po studiach) kwalifikuje Cię – to więcej niż minimum.Warunki uzyskania (art. 71–74 ustawy o promocji zatrudnienia, stan na 2025 r.):Rejestracja w PUP jako bezrobotna. Staż pracy: Co najmniej 365 dni zatrudnienia (z wynagrodzeniem min. 80% minimalnego) w ciągu ostatnich 18 miesięcy przed rejestracją, lub 365 dni w dowolnym okresie po 20. roku życia (jeśli >50 lat). Twoje 3,5 roku (ok. 42 miesiące) to więcej niż potrzeba – PUP policzy okresy składkowe z ZUS (świadectwa pracy). Brak dochodów z innych źródeł (dzierżawa nie liczy się, jeśli niska i nie regularna). Dla właścicieli gruntów: Po zmianach od czerwca 2025 r. nie ma wykluczenia za >2 ha, o ile nie pracujesz w gospodarstwie. Dzierżawa potwierdza brak aktywności. Wysokość i okres pobierania (rozporządzenie Ministra Rodziny z 2025 r.):Brutto: 1721,90 zł/mies. przez pierwsze 90 dni (100% podstawy), potem 1291,43 zł (80%) – dla stażu <5 lat. Dla >5 lat wyższa, ale Twoje 3,5 roku to kategoria 80–100%. Netto: Ok. 1209–1814 zł/mies., w zależności od ulg podatkowych (brak PIT od zasiłku). Czas trwania: Do 6–12 miesięcy (zależnie od stażu i wieku; dla Ciebie ok. 6 miesięcy). Wpływ programów unijnych: Dzierżawca (brat) korzysta z dopłat, nie Ty – nie wpływa na zasiłek. Wykluczenia: Jeśli zaczniesz pracować na polu lub otrzymasz rentę z KRUS – tracisz. Ale w Twoim przypadku – zero ryzyka. Tak, zasiłek Ci przysługuje, o ile staż potwierdzi się (prawdopodobnie tak).5. Wpływ stanu zdrowia na całośćPiszesz o nadszarpniętym zdrowiu i braku możliwości pracy. To nie blokuje rejestracji ani zasiłku:Tymczasowa niezdolność: PUP zarejestruje Cię, opłaci NFZ, a po poprawie zdrowia – aktywizacja (szkolenia, staże). Długoterminowo: Jeśli niezdolność >6 miesięcy, złóż wniosek o rentę ZUS (po stażu 3,5 roku kwalifikujesz się, jeśli stopień niezdolności >50%). Zasiłek można łączyć z L4. Ubezpieczenie zdrowotne: Natychmiast po rejestracji – bezpłatne z PUP, nawet bez zasiłku. Wniosek i rekomendacjeTwoja sytuacja jest korzystna dzięki dzierżawie (zwalnia z KRUS) i zmianom prawnym od czerwca 2025 r. (otwiera PUP dla właścicieli gruntów). Tak, możesz zarejestrować się jako bezrobotna z opłacaną składką zdrowotną (przez PUP/NFZ) – nie musisz płacić KRUS. Tak, przysługuje Ci zasiłek dla bezrobotnych (ok. 1200–1800 zł netto/mies. przez kilka miesięcy), bo staż pracy wystarcza, a grunt w dzierżawie nie blokuje.Co zrobić krok po kroku:Zbierz dokumenty: Dowód, świadectwa pracy, postanowienie spadkowe, umowę dzierżawy, zaświadczenie o zdrowiu (jeśli masz). Zgłoś się do PUP (właściwy dla zamieszkania) – w ciągu 30 dni od utraty pracy (lub teraz, jako bezrobotna). Poproś o ocenę stażu i zasiłku. Sprawdź KRUS: Zgłoś nabycie spadku (jeśli nie zrobione) i potwierdź brak obowiązku – unikniesz kar (do 500 zł). ARiMR: Jeśli chcesz, sprawdź, czy możesz zgłosić grunt do programów po 2027 r., ale nie musisz. Jeśli zdrowie pogorszy się, złóż o rentę ZUS. Jeśli masz dodatkowe szczegóły (np. dokładny staż pracy), mogę doprecyzować. Powodzenia – trzymam kciuki za powrót do zdrowia Pozdrawiam serdecznie Adwokat Arkadiusz Malak Jeżeli analiza prawna w jakikolwiek sposób okazała się pomocna bardzo proszę o wystawienie opinii o Naszej Kancelarii na Specprawnik oraz zachęcam do odwiedzenia strony internetowej Naszej Kancelarii: www.adwokat-malak.com