Częściowy dział spadku obejmujący pieniądze po ojcu – forma umowy czy konieczny podział majątku.

Dzień dobry. Jeżeli są Państwo jedynymi spadkobiercami po ojcu, to można dokonać częściowego podziału majątku wspólnego połączonego z częściowym działem spadku przed notariuszem. Pozdrawiam. Adw. Tomasz R. Weigt. tel. 601225208.

Szanowny Panie, dziękuję za zaufanie i szczegółowe opisanie sytuacji. Jako adwokat postaram się rozwiać Pana wątpliwości dotyczące częściowego działu spadku obejmującego pieniądze w gotówce, które stanowiły majątek wspólny Pana matki i zmarłego ojca. Odpowiem krok po kroku, opierając się na aktualnych przepisach Kodeksu cywilnego (art. 1034–1054 KC) oraz Kodeksu postępowania cywilnego, z uwzględnieniem specyfiki umowy pisemnej.1. Podstawa prawna częściowego działu spadku w formie umowy pisemnejZgodnie z art. 1035 § 1 KC, dział spadku może być dokonany przez zgodną umowę między spadkobiercami. W przypadku ruchomości, takich jak pieniądze w gotówce, forma umowy pisemnej jest wystarczająca i nie wymaga aktu notarialnego (w przeciwieństwie do nieruchomości). Częściowy dział spadku jest dopuszczalny – oznacza to, że mogą Państwo podzielić tylko wybrane składniki spadku (tu: pieniądze), pozostawiając resztę masy spadkowej na później. Umowa taka może być sporządzona między Panem a matką, jako spadkobiercami, i powinna zawierać m.in. opis masy spadkowej (kwotę pieniędzy spadkowych), sposób podziału (tu: całość przypada Panu bez spłat i dopłat) oraz datę i podpisy stron.2. Charakter pieniędzy jako majątku wspólnego małżonkówPieniądze te, jako składnik majątku wspólnego, po śmierci ojca uległy automatycznemu "podziałowi" z mocy prawa (art. 46 § 1 KRO w zw. z art. 1030 KC). Wspólność majątkowa ustaje z chwilą śmierci jednego z małżonków, co oznacza:1/2 kwoty staje się wyłączną własnością matki (jej udział w majątku wspólnym), druga 1/2 kwoty wchodzi do masy spadkowej po ojcu i podlega dziedziczeniu (ustawowemu lub testamentowemu). Zakładając, że spadek po ojcu przypada po równo Panu i matce (jako I grupa spadkobierców), spadkowa część (1/2 całej kwoty) dzieli się na dwie równe części po 1/4 całej kwoty dla każdego z Państwa. Umowa o częściowy dział spadku dotyczy wyłącznie tej spadkowej połowy – nie dotyka własności matki w jej 1/2. Dlatego opisany przez Pana podział, gdzie całość spadkowej części przypada Panu bez spłat i dopłat, jest możliwy i zgodny z prawem, o ile matka wyrazi na to zgodę (art. 1036 KC).3. Czy umowa musi obejmować podział majątku wspólnego i zniesienie współwłasności?Nie, umowa pisemna o częściowy dział spadku nie musi obejmować jednoczesnego podziału majątku wspólnego ani zniesienia współwłasności całej puli pieniędzy. Oto dlaczego:Podział majątku wspólnego nastąpił już automatycznie z mocy prawa po śmierci ojca – matka jest pełnoprawnym właścicielem swojej połowy, a spadkowa połowa podlega tylko działowi spadku. Nie ma tu potrzeby dodatkowego "zniesienia współwłasności" całej kwoty, ponieważ nie istnieje już wspólność między matką a spadkiem; matka jest po prostu jednym ze spadkobierców spadkowej połowy (współwłasność ulega zniesieniu w ramach samego działu spadku). W umowie prywatnej (pisemnej) spadkobiercy mają pełną swobodę w kształtowaniu podziału masy spadkowej (art. 1035 KC). Mogą Państwo skupić się wyłącznie na spadkowej części pieniędzy, bez ingerowania w majątek odrębny matki. To rozwiązanie jest proste i nie wymaga dodatkowych elementów, o ile nie ma sporu co do wartości czy innych składników spadku. Natomiast Pana wątpliwości co do "normalnego" postępowania sądowego są uzasadnione. W postępowaniu sądowym (art. 689 KPC), jeśli dział spadku obejmuje składniki z dawnego majątku wspólnego (jak tu pieniądze), sąd może – na wniosek strony lub z urzędu – połączyć sprawę z podziałem majątku wspólnego, jeśli nie został on wcześniej uregulowany (np. gdy strony nie zgadzają się co do udziałów). W takim przypadku postępowanie o dział spadku może być zawieszone do czasu rozstrzygnięcia kwestii majątku wspólnego, aby uniknąć kolizji roszczeń. Jednak nawet w sądzie częściowy dział spadku bez pełnego podziału jest możliwy, jeśli nie dotyczy on udziału spadkodawcy w majątku wspólnym w sposób wymagający szerszego rozstrzygnięcia – co w Pana przypadku (tylko pieniądze spadkowe) nie jest konieczne.Podsumowując: W formie umowy pisemnej między Państwem nie ma obowiązku łączenia działu spadku z podziałem majątku wspólnego. To dotyczy głównie postępowań sądowych, gdzie sąd dba o kompleksowość. Jeśli jednak chcieliby Państwo przekazać Panu także część własności matki (jej 1/2 kwoty), to wymagałoby to osobnej umowy (np. darowizny w formie pisemnej), a nie działu spadku.4. Praktyczne wskazówkiSporządźcie umowę z precyzyjnym opisem kwoty spadkowej (np. "1/2 kwoty X zł, stanowiącej udział spadkodawcy w majątku wspólnym"). Rozważcie potwierdzenie wartości spadku (np. zaświadczeniem bankowym, jeśli pieniądze były na koncie). Umowa powinna być podpisana w dwóch egzemplarzach; warto ją zarejestrować w urzędzie skarbowym dla celów podatkowych (brak podatku od spadku w linii prostej, ale spłata spadkowa mogłaby podlegać PCC). Jeśli macie inne składniki spadku lub wątpliwości co do dziedziczenia, polecam konsultację z notariuszem dla pełnego bezpieczeństwa. Jeśli potrzebuje Pan wzoru umowy lub dalszej pomocy (np. w sporządzeniu dokumentu), proszę o kontakt – chętnie udzielę wsparcia. Pozdrawiam serdecznie Adwokat Arkadiusz Malak Zachęcam do wystawienia opinii na platformie Specprawnik.pl – to pomoże innym w podobnych sytuacjach! Zapraszam również do odwiedzenia mojego profilu na Facebooku: https://www.facebook.com/share/1BGSr7wXQE/