Zmiana nazwiska dziecka po rozwodzie – zgoda i brak zgody rodzica.

Podstawy prawne

Zmiana nazwiska dziecka jest możliwa wyłącznie na podstawie Ustawy z dnia 17 października 2008 r. o zmianie imienia i nazwiska (UOZIiN) oraz przepisów Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (KRiO) . Zmiana nazwiska małoletniego następuje na wniosek przedstawiciela ustawowego (czyli najczęściej jednego z rodziców i może zostać rozciągnięta na małoletnie dzieci tylko przy spełnieniu określonych warunków. Przykładowo, jeśli oboje rodzice zmienią swoje nazwiska (np. oboje wrócą do nazwisk sprzed ślubu) , to zmiana ta automatycznie obejmie również ich dzieci. Warto też wspomnieć, że KRiO pozwala po rozwodzie wrócić małżonkowi do nazwiska panieńskiego w ciągu trzech miesięcy od uprawomocnienia wyroku (a po 8 października 2025r. po roku). Jednak sama zmiana nazwiska rodzica nie powoduje automatycznie zmiany nazwiska dziecka – to wymaga przeprowadzenia odrębnej procedury.

Zmiana nazwiska dziecka po rozwodzie

Rozwód jako taki nie zmienia automatycznie nazwiska dziecka – dziecko zachowuje nazwisko nadane przy narodzinach. Jeśli jednak jeden z rodziców będzie zmieniał nazwisko i będzie je chciał nadać dziecku, konieczne jest albo uzyskanie zgody drugiego rodzica albo (w razie jej braku) zgoda sądu opiekuńczego.

Wymagana zgoda drugiego rodzica

Zasadą jest, że zmiana nazwiska dziecka na żądanie jednego rodzica wymaga zgody drugiego rodzica . Zgoda taka może być udzielona: osobiście przed kierownikiem USC (lub jego zastępcą) albo na piśmie z podpisem poświadczonym notarialnie. Wyjątki od konieczności uzyskania zgody drugiego rodzica to sytuacje, gdy drugi rodzic:

• pozbawiony jest władzy rodzicielskiej ,
• stracił zdolność do czynności prawnych (np. jest ubezwłasnowolniony całkowicie),
• zmarł .

W tych przypadkach zgoda nie jest wymagana, a co za tym idzie - drugi rodzic może samodzielnie wystąpić do USC o zmianę nazwiska dziecka załączając do wniosku dokumenty potwierdzające wystąpienie jednej z tych przesłanek (np. odpis prawomocnego wyroku o pozbawieniu władzy rodzicielskiej). Dodatkowo, jeśli dziecko ukończyło 13 lat , także ono samo musi wyrazić zgodę na zmianę własnego nazwiska.

Brak zgody drugiego rodzica – sąd opiekuńczy

Jeżeli drugi rodzic odmawia wyrażenia zgody , każdy rodzic może zwrócić się do sądu rodzinnego (opiekuńczego) z wnioskiem o udzielenie tej zgody. Sąd rozpatruje wniosek, kierując się dobrem dziecka i analizując sytuację rodzinną. Pod uwagę bierze się m.in. zaangażowanie każdego z rodziców w wychowanie i opiekę, emocjonalną więź dziecka z rodzicami oraz to, jak bardzo dziecko identyfikuje się z rodziną matki czy ojca. Sąd ocenia, czy zmiana nazwiska lepiej służy interesowi dziecka (np. ułatwia mu życie w nowej sytuacji rodzinnej) i czy nie wpłynie negatywnie na jego rozwój. Przykładowo, zmiana może być uznana za uzasadnioną, jeśli drugi rodzic od lat nie utrzymuje kontaktu z dzieckiem, zaniedbuje swoje obowiązki lub stosuje przemoc. Sama zgoda sądu opiekuńczego nie gwarantuje automatycznie zmiany – jest warunkiem pozwalającym USC rozpatrzyć wniosek, a decyzję końcową podejmuje kierownik USC.

Procedura zmiany nazwiska dziecka

Zmiany nazwiska dokonuje się w trybie administracyjnym przed kierownikiem Urzędu Stanu Cywilnego. Przebieg procedury jest następujący:

1. Złożenie wniosku do USC. Rodzic wypełnia wniosek i składa go w USC miejsca ostatniego stałego zameldowania dziecka. Do wniosku dołącza dowód uiszczenia opłaty skarbowej (37 zł).

2. Dokumenty i załączniki. Do wniosku należy dołączyć m.in.:

   • dowód tożsamości rodzica (do wglądu) oraz odpis aktu urodzenia dziecka,

   • zgoda drugiego rodzica (jeśli jest wymagana) wyrażona przed USC lub na piśmie notarialnym albo – gdy rodzic jest pozbawiony władzy – prawomocny wyrok o pozbawieniu władzy i zaświadczenie sądu, że nie przywrócono mu władzy.

   • zgoda dziecka (jeśli ukończyło 13 lat) wyrażona osobiście przed kierownikiem USC lub notarialnie.

3. Postępowanie administracyjne. Kierownik USC rozpatruje wniosek w ciągu 1 miesiąca (maksymalnie 2 miesiące).

4. Decyzja USC. Jeśli sprawa spełnia wymogi formalne, a także rodzic wykazał zgodny z prawem uzasadniony powód, kierownik USC wydaje decyzję administracyjną o zmianie nazwiska. Decyzja odmowna może być zaskarżona do sądu administracyjnego.

Kryteria decyzyjne

Przy podejmowaniu decyzji zarówno kierownik USC, jak i sąd opiekuńczy kierują się przede wszystkim dobrem dziecka. Kierownik USC sprawdza czy spełnione zostały przesłanki ustawowe wniosku tzn. m.in., czy zachodzą ważne powody zmiany nazwiska określone w art. 4 ustawy (np. imię lub nazwisko jest ośmieszające, dziecko jest za pośrednie od nazwiska najbliższej rodziny itd.). Nawet przy zgodzie rodziców lub orzeczeniu sądu, USC może odmówić zmiany, jeśli stwierdzi brak istotnego uzasadnienia. Z kolei sąd opiekuńczy bierze pod uwagę sytuację rodzinną dziecka, emocjonalne więzi z każdym z rodziców oraz to, czy zmiana nazwiska umożliwi mu łatwiejszą identyfikację z rodziną wnioskodawcy (lub zapobiegnie trudnościom wychowawczym). Sąd nie bierze pod uwagę interesów rodzica. Jego wniosek musi być uzasadniony potrzebą dziecka (np. ułatwienie życia codziennego dziecka lub uniknięcie sytuacji, w której dziecko byłoby wyśmiewane z powodu różnego nazwiska).

Przykłady sytuacji

• Powrót do nazwiska panieńskiego matki: Matka, która po rozwodzie wróciła do nazwiska panieńskiego, może chcieć, aby dziecko nosiło takie samo nazwisko. Jeśli ojciec nie wyrazi zgody, matka może wystąpić o zgodę sądu. Sąd oceni, czy zmiana jest zgodna z dobrem dziecka – np. czy ułatwi mu funkcjonowanie i bardziej scali rodzinę matki.

• Brak kontaktu z ojcem: Jeżeli ojciec nie utrzymuje kontaktu z dzieckiem przez dłuższy czas lub zaniedbuje obowiązki, sąd może uznać, że niezasadne jest dalej przypisywanie dziecku jego nazwiska. W praktyce sąd chętniej przychyli się do zmiany, gdy drugi rodzic niemal nie uczestniczy w życiu dziecka.

• Nowe małżeństwo matki (nazwisko męża): Po ponownym wyjściu matki za mąż można złożyć oświadczenie o nadaniu dziecku nazwiska nowego męża.

W każdym przypadku ostateczna decyzja zależy od aktualnej sytuacji rodzinnej oraz wskazania ważnych powodów (dotyczących przede wszystkim dziecka) przemawiających za zmianą nazwiska.

Skutki prawne zmiany nazwiska

Zmiana nazwiska dziecka nie zmienia jego statusu prawnego oraz nie wpływa na jego więzi prawne z rodzicami biologicznymi. Dziecko zachowuje dotychczasowe prawa i obowiązki np. obowiązek alimentacyjny i władzę rodzicielską rodziców. Nadanie nowego nazwiska nie powoduje zmiany w uregulowanych kontaktach z rodzicem czy w dziedziczeniu. Zmiana służy przede wszystkim potrzebom identyfikacji dziecka, ale w praktyce powoduje także konieczność aktualizacji dokumentów (np. dowodu osobistego dziecka, legitymacji szkolnej), podczas gdy numer PESEL i inne dane osobowe pozostają niezmienione.

Podsumowując:

Rodzic może zmienić dziecku nazwisko (np. nadać własne) tylko w trybie określonym ustawą. Jeśli drugi rodzic wyraża zgodę (lub spełniony jest wyjątek), wystarczy złożyć wniosek do USC z wymaganymi załącznikami. W razie sporu stron decyduje sąd opiekuńczy, analizując dobro dziecka.