Wypadek drogowy. Przestępstwo a wykroczenie. Czy spowodowanie wypadku wiąże się z utratą prawa jazdy?

Wypadki drogowe to niestety codzienność. Ich liczba znacznie wzrasta w czasie wzmożonego ruchu, do jakiego dochodzi w dni wolne, w szczególności święta, czy długie weekendy. Spowodowanie wypadku drogowego może stanowić wykroczenie lub przestępstwo. Od czego zależy ta kwalifikacja i jakie grożą sankcję karne?

Skutki w zakresie zdrowia i życia stanowią rozgraniczenie karalności wypadków drogowych. Zgodnie z art.  177 § 1 k.k. kto  naruszając, chociażby nieumyślnie, zasady bezpieczeństwa w ruchu lądowym, wodnym lub powietrznym, powoduje nieumyślnie wypadek, w którym inna osoba odniosła obrażenia ciała trwające dłużej niż 7 dni  podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.  A zatem wykroczeniem (a nie przestępstwem) jest  spowodowanie wypadku, w którym inna osoba odniosła obrażenia trwające do 7 dni. Z kolei przestępstwem o wyższym wymiarze kary jest spowodowanie wypadku, gdy jego następstwem jest  śmierć innej osoby albo ciężki uszczerbek na jej zdrowiu. Sprawca  

podlega w takim przypadku karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8.

Komu może być przypisana odpowiedzialność za przestępstwo wypadku? Otóż, każdemu uczestnikowi ruchu m.in. kierowcy, rowerzyście, czy pieszemu. Odnośnie kierującego pojazdem nie ma znaczenia, czy w chwili wypadku posiadał uprawienia do kierowania pojazdem.

Co jest konieczne do przypisania przestępstwa wypadku? Naruszenie zasad bezpieczeństwa, nastąpienie jednego ze skutków opisanych powyżej oraz związek przyczynowy między obiema okolicznościami.

Czym są zasady bezpieczeństwa? Są one zawarte w przepisach prawnych m.in. ustawie o ruchu drogowym, jak również wynikają z istoty bezpieczeństwa, a zatem nie są w żaden sposób skodyfikowane. Zasady bezpieczeństwa, których naruszenie może zostać przypisane sprawcy wypadku zależą od rodzaju ruchu (tj. czy ruch jest lądowy, wodny czy powietrzny) oraz od cech sprawcy (czy jest to kierujący pojazdem, rowerzysta, czy inny uczestnik ruchu.).

Do analizowanego przestępstwa może dojść w wyniku umyślnego bądź nieumyślnego naruszenia zasad bezpieczeństwa. Na ocenę, w jaki sposób doszło do naruszenia tych zasad wpływ mają różne okoliczności, m.in.: warunki atmosferyczne (np. ograniczona widoczność), charakterystyka szlaku komunikacyjnego (np. wzniesienia, zakręty ograniczające widoczność), zachowanie innych uczestników ruchu (np. wtargnięcie pieszego, czy zajechanie drogi przez innego uczestnika ruchu).  Kwestia umyślności bądź nieumyślności, jak również ilość i charakter naruszonych zasad bezpieczeństwa ma wzgląd na wymiar kary i środków karnych. Ważne jest także zweryfikowanie, czy faktycznie doszło do naruszenia wszystkich zasad wskazanych w stawianym sprawcy zarzucie.

W przypadku zarzutu spowodowania wypadku określonego w art. 177 § 1 k.k. możliwe jest – przy spełnieniu ustawowych przesłanek - zastosowanie instytucji odstąpienia od wymierzenia kary (art. 59 k.k.) lub warunkowego umorzenia postępowania karnego (art. 66 k.k.). Wykluczone jest to w przypadku popełnienia przestępstwa z art. 177 § 2 k.k. W obu przypadkach możliwe jest orzeczenie kary grzywny albo kary ograniczenia wolności zamiast kary pozbawienia wolności (art. 37a k.k.).

W przypadku przestępstwa spowodowania wypadku i to w obu przypadkach,  sąd może (a zatem jest to zależne od woli sędziego) orzec zakaz prowadzenia pojazdów. Wskazany środek karny orzeka się w latach w wymiarze od 3 do 15. Aby unikać jego orzeczenia należy podnieść okoliczności dotyczące nieumyślnego naruszenia zasad bezpieczeństwa w ruchu i spowodowania wypadku, rodzaju i ilości naruszonych zasad, wskazać na wcześniejszą niekaralność, w tym za wykroczenia oraz opisać skutki, jakie pociągnie za sobą orzeczenie tego środka karnego: w sferze życia codziennego sprawy, pracy i sytuacji finansowej.