O upadłości konsumenckiej słów kilka.

Jako radca prawny spotykam się z wątpliwościami klientów na temat upadłości konsumenckiej. Wszyscy o tym mówili, jednakże nikt nie był w stanie wyjaśnić im dokładnie czym jest upadłość konsumencka oraz jakie są konsekwencje jej ogłoszenia.

W niniejszym artykule będę starał się wyjaśnić Państwu czym dokładnie jest upadłość konsumencka oraz jakie warunki trzeba spełnić, aby skorzystać z dobrodziejstwa tej instytucji.

Czym jest upadłość konsumencka ?

Upadłość konsumencka jest to potoczone określenie postepowania upadłościowego wobec osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej, które zostało uregulowane w tytule V części trzeciej ustawy z dnia 28 lutego 2003 roku Prawo upadłościowe (Dz. U. z 2015 roku, poz. 978 ze zm.), a dokładniej w art. 4911 – art. 49123.  Z uwagi na powszechne zastosowania nazwy „upadłość konsumencka”, w niniejszym artykule będę się nią posługiwał dla większej przejrzystości.

Upadłość konsumencka dotyczy zatem osoby, która nie prowadziła działalności gospodarczej. Można również ogłosić upadłość konsumencką:

1. osoby fizycznej, która była przedsiębiorcą, ale zaprzestała prowadzenia działalności gospodarczej, przy czym nie może upłynąć rok od dnia wykreślenia tej osoby z właściwego rejestru np. rejestru przedsiębiorców Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej (CEIDG);

2. osób, które przestały być wspólnikami osobowych spółek handlowych (to jest: spółki jawnej, partnerskiej, komandytowej lub komandytowo – akcyjnej);

3. osoby fizycznej, która faktycznie prowadziła działalność gospodarczą (ale jej nie zarejestrowała), jeżeli od dnia zaprzestania prowadzenia działalności nie upłynął rok.

Kto może ogłosić upadłość konsumencką ?

Upadłość konsumencką może ogłosić dłużnik lub wierzyciel, ale w następujących przypadkach:

1.  gdy dłużnikiem jest przedsiębiorca, który zaprzestał prowadzenia działalności gospodarczej;
2. Gdy dłużnik faktycznie prowadził działalność gospodarczą i nie dopełnił obowiązku jej zarejestrowania w odpowiednim rejestrze.

Wniosek o ogłoszenie upadłości konsumenckiej składa się w sądzie upadłościowym.

Czy każdy wniosek o ogłoszenie upadłości jest uwzględniany przez sąd ?

Po złożeniu wniosku o ogłoszenie upadłości, sąd upadłościowy ma dwie możliwości:

1. ogłosić w drodze postanowienia upadłość konsumencką lub

2. oddalić wniosek o ogłoszenie upadłości.

Sąd upadłościowy obowiązany jest oddalić wniosek o ogłoszenie upadłości jeżeli:

1. dłużnik doprowadził do swojej niewypłacalności bądź istotnie zwiększył jej stopień lub wskutek rażącego niedbalstwa;

2. w okresie dziesięciu lat przed dniem zgłoszenia wniosku w stosunku do dłużnika prowadzono postępowanie upadłościowe, w którym umorzono całość lub część jego zobowiązań, chyba że do niewypłacalności dłużnika lub zwiększenia jej stopnia doszło pomimo dochowania przez dłużnika należytej staranności; 

3. dane podane we wniosku o ogłoszenie upadłości są niezgodne z prawdą lub niezupełne, chyba że niezgodność lub niezupełność nie są istotne.

W przypadkach określonych w pkt 2 i 3 sąd upadłościowy nie może oddalić wniosku o ogłoszenie upadłości, jeżeli przeprowadzenie postępowania jest uzasadnione względami słuszności lub względami humanitarnymi.

Dodatkowo sąd może również oddalić wniosek o ogłoszenie upadłości, jeżeli w okresie dziesięciu lat przed dniem zgłoszenia wniosku:

1. w stosunku do dłużnika prowadzono postępowanie upadłościowe konsumenckie, które zostało umorzone z innych przyczyn niż na wniosek dłużnika;

2. ustalony dla dłużnika plan spłaty wierzycieli uchylono wskutek:

1. jego niewykonywania przez niego obowiązków określonych w planie spłaty wierzycieli;
2. niezłożenia przez dłużnika w terminie rocznym, do końca kwietnia sprawozdania z wykonania planu spłaty wierzycieli za poprzedni rok kalendarzowy;
3. zatajenia przez dłużnika w sprawozdaniu z wykonywania planu spłaty wierzycieli informacji o osiągniętych przychodach  lub nabytych składników majątkowych o wartości przekraczającej przeciętne miesięczne wynagrodzenie w sektorze przedsiębiorstw bez wypłat nagród z zysku za ostatni kwartał okresu sprawozdawczego, ogłoszonego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego;
4. dokonania przez dłużnika czynności prawnych, dotyczących jego majątku, które mogłoby pogorszyć jego zdolność do wykonania planu spłaty wierzycieli bez uzyskania zgody sądu albo  niezatwierdzenia czynności przez sąd;
5. ukrywania przez dłużnika majątku lub uznania czynności prawnej dłużnika za dokonaną z pokrzywdzeniem wierzycieli;

3. dłużnik, mając taki obowiązek, wbrew przepisom ustawy nie zgłosił w terminie wniosku o ogłoszenie upadłości;

4. czynność prawna dłużnika została prawomocnie uznana za dokonaną z pokrzywdzeniem wierzycieli.

Jednakże, sąd nie może oddalić wniosku o ogłoszenie upadłości w przypadkach określonych w pkt 1 – 4, jeżeli przeprowadzenie postępowania jest uzasadnione względami słuszności lub względami humanitarnymi.

Jaki jest cel ogłoszenia upadłości konsumenckiej ?

Celem ogłoszenia upadłości jest spieniężenie dłużnika majątku (to jest likwidacja majątku), zaspokojenie w możliwie jak najwyższym stopniu wszystkich wierzycieli dłużnika oraz umorzenie pozostałych zobowiązań, które powstały przed dniem ogłoszenia upadłości.

Nie wszystkie jednak zobowiązania ulegają umorzeniu. Ustawodawca wskazał, że umorzeniu nie ulegają zobowiązania:

1. o charakterze alimentacyjnym – jeżeli przykładowo dłużnik obowiązany jest do płacenia na rzecz małoletniego dziecka alimentów, to pomimo ogłoszenia upadłości i przeprowadzenia postepowania, w dalszym ciągu będzie obowiązany płacić;
2. wynikające z tytułu odszkodowania za wywołanie choroby, niezdolności do pracy, kalectwa, lub śmierci;
3. do zapłaty orzeczonych przez sąd kar grzywny – przykładowo orzeczenia grzywny wskutek niestawienia się na rozprawie w charakterze świadka;
4. do wykonania obowiązku naprawienia szkody oraz zadośćuczynienia za doznaną krzywdę;
5. do zapłaty nawiązki lub świadczenia pieniężnego orzeczonych przez sąd jako środek karny lub środek związany z poddaniem sprawcy próbie;
6. do naprawienia szkody wynikającej z przestępstwa lub wykroczenia stwierdzonego prawomocnym orzeczeniem
7. które dłużnik umyślnie nie ujawnił w toku postępowania upadłościowego.

Czy przy upadłości konsumenckiej można zawrzeć układ ?

W ustawie dopuszczono możliwość zwołania przez sędziego-komisarza zgromadzenia wierzycieli w celu zawarcia układu. Jest to wyjątek od zasady jaką jest likwidacja majątku upadłego w toku postępowania.

Głównym celem zawarcia układu jest wstrzymanie likwidacji części majątku dłużnika, w szczególności lokalu mieszkalnego albo domu jednorodzinnego, w którym zamieszkuje dłużnik.

Z wnioskiem o zwołanie zgromadzenia wierzycieli może wystąpić:

1. dłużnik – jeżeli postępowanie upadłościowe zostało wszczęte na jego wniosek;
2. każdy z wierzycieli – w przypadku postępowania wszczętego na wniosek któregokolwiek z wierzycieli.  

Zgromadzenie wierzycieli zwołuje się, jeżeli zostanie uprawdopodobnione przez dłużnika, że w drodze układu zostaną osiągnięte cele postepowania. Jeżeli nie zostanie uprawdopodobniona powyższa przesłanka, sędzia-komisarz wydaje postanowienie o odmowie zwołania zgromadzenia wierzycieli.

Mam nadzieję, że niniejszy artykuł przybliżył Państwu problematykę upadłości konsumenckiej. Jest to postępowanie niezwykle czasochłonne oraz skomplikowane, dlatego też zachęcam do korzystania z pomocy profesjonalisty w osobie radcy prawnego bądź adwokata.