Na czym polega warunkowe umorzenie postępowania?

Nie zawsze wykazanie w toku postępowania karnego, iż dana osoba jest sprawcą przestępstwa musi skutkować wydaniem wyroku skazującego. W szczególnie uzasadnionych przypadkach przepisy prawa karnego umożliwiają wydanie orzeczenia warunkowo umarzającego postępowanie karne.

Niewątpliwie taka forma zakończenia sprawy karnej jest korzystny dla oskarżonego z kilku względów. Taki wyrok jest co prawda orzeczeniem w przedmiocie winy oskarżonego, ale na skutek jego wydania nie dochodzi do skazania. W tym wpisie wyjaśnię więc w jakich sytuacjach sąd może wydać wyrok warunkowo umarzający postępowanie karne oraz jakie są konsekwencje jego wydania dla oskarżonego.

Kiedy możliwe jest warunkowe umorzenie?

Po pierwsze, jednym z warunków ubiegania się o możliwość warunkowego umorzenia postępowania karnego jest brak uprzedniego skazania za przestępstwo umyślne. Przestępstwo umyślne polega na tym, że sprawca po prostu chce jego popełnienia (oszustwo, kradzież) lub popełnia jakieś przestępstwo licząc się z tą możliwością. Uprzednie skazanie za takie przestępstwo uniemożliwia wydanie wyroku warunkowo umarzającego postępowanie . Nie stanowi przeszkody w ubieganiu się o taką formę zakończenia postępowania okoliczność skazania za przestępstwo nieumyślne. Sprawca popełnia przestępstwo nieumyślne, w sytuacji, gdy nie chce go popełnić, popełnia go jednak na skutek niezachowania ostrożności wymaganej w danych okolicznościach (wypadek samochodowy).

Po drugie, warunkowe umorzenie postępowania karnego jest możliwe, gdy okoliczności popełnienia przestępstwa nie budzą wątpliwości sądu. Sąd na podstawie zgromadzonego materiału dowodowego musi mieć przekonanie do tego, że oskarżony dopuścił się zarzuconego mu przestępstwa. Co istotne, oskarżony wcale nie musi przyznać się do winy, żeby liczyć na warunkowe umorzenie postępowania.

Zgodnie z Kodeksem Karnym warunkowe umorzenie postępowania jest możliwe, kiedy stopień winy sprawcy i stopień społecznej szkodliwości czynu nie są znaczne. W skrócie oznacza to, że warunkowe umorzenie postępowania karnego jest możliwe w przypadku lżejszych występków.

Należy również podkreślić, że jednym z istotniejszych warunków, pozwalającym na skorzystanie z dobrodziejstwa warunkowego umorzenia postępowania jest tzw. pozytywna prognoza kryminologiczna . Oznacza to, że Sąd warunkowo umorzy postępowanie, jeśli uzna, że właściwości i warunki osobiste sprawcy oraz jego dotychczasowy sposób życia będą uzasadniały przypuszczenie, że pomimo umorzenia postępowania będzie on przestrzegał porządku prawnego, w szczególności nie popełni przestępstwa.

Jakich przestępstw dotyczy warunkowe umorzenie postępowania?

Z dobrodziejstwa warunkowego umorzenia postępowania karnego mogą skorzystać sprawcy przestępstw zagrożonych karą do 5 lat pozbawienia wolności. (np. kradzież 278 § 1 k.k., udaremnienie lub uszczuplenie zaspokojenia wierzyciela 300 § 1 k.k., umyślne spowodowanie uszczerbku na zdrowiu art. 157 § 1 k.k., niealimentacja 209 k.k., prowadzenie pojazdu w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego Art. 178a § 1 k.k.)

Okres próby związany umorzeniem postępowania

Warunkowe umorzenie następuje na okres próby, który wynosi od roku do 3 lat i biegnie od uprawomocnienia się orzeczenia. Długość tego okresu próby determinowana jest uznaniem sądu, iż dany okres pozwoli na dokonanie oceny pozytywnej prognozy co do dalszego sposobu postępowania oskarżonego, a więc, iż pomimo nie przeprowadzenia wobec oskarżonego rozprawy i skazania za popełnione przestępstwo, nie będzie on w przyszłości naruszał obowiązującego porządku prawnego.

Umarzając warunkowo postępowanie karne, sąd może w okresie próby oddać sprawcę pod dozór kuratora lub osoby godnej zaufania, stowarzyszenia, instytucji albo organizacji społecznej, do której działalności należy troska o wychowanie, zapobieganie demoralizacji lub pomoc skazanym. Stosownie do treści art. 67 § 1 k.k. sąd ma obowiązek określenia czasu próby stosując warunkowe umorzenie postępowania.

Jakie obowiązki można nałożyć na sprawcę przy warunkowym umorzeniu postępowania?

Umarzając warunkowo postępowanie karne, sąd może nałożyć na sprawcę obowiązki wymienione w art. 72 § 1 pkt 1–3, 5–6b, 7a lub 7b k.k., a więc:

1) informowania sądu lub kuratora o przebiegu okresu próby,
2) przeproszenia pokrzywdzonego,
3) wykonywania ciążącego na nim obowiązku łożenia na utrzymanie innej osoby,
5) powstrzymania się od nadużywania alkoholu lub używania innych środków odurzających,
6) poddania się terapii uzależnień,
6a) poddania się terapii, w szczególności psychoterapii lub psychoedukacji,
6b) uczestnictwa w oddziaływaniach korekcyjno-edukacyjnych,
7a) powstrzymania się od kontaktowania się z pokrzywdzonym lub innymi osobami w określony sposób lub zbliżania się do pokrzywdzonego lub innych osób,
7b) opuszczenia lokalu zajmowanego wspólnie z pokrzywdzonym.

Ponadto sąd może orzec świadczenie pieniężne wymienione w art. 39 pkt 7 lub zakaz prowadzenia pojazdów, wymieniony w art. 39 pkt 3, do lat 2.

Adwokat Marek Maślanka