Czynności, które powinien podjąć spadkobierca po śmierci spadkodawcy

Utrata członka rodziny wiąże się z trudnym dla bliskich czasem, związanym zarówno z żałobą i poczuciem straty, jak również koniecznością podjęcia działań w celu uporządkowania spraw zmarłego.

Z chwilą śmierci prawa i obowiązki osoby zmarłej - spadkodawcy przechodzą na jedną lub kilka osób – spadkobierców. Wskutek jednego zdarzenia, jakim jest śmierć spadkodawcy, spadkobiercy z mocy samego prawa wstępują w całą sytuację prawną zmarłego.

Spadkobierca nabywa spadek, choćby tego nie chciał, a nawet o tym nie wiedział, a wejście w sytuację prawną spadkodawcy oznacza nie tylko przejęcie aktywów jego majątku, ale również odpowiedzialności za długi spadkowe.

Złożenie oświadczenia co do spadku

Mimo, że nabycie spadku następuje z mocy prawa z chwilą śmierci spadkodawcy, to ma ono charakter tymczasowy. Spadkobierca - wedle własnej woli - może spadek przyjąć lub go odrzucić.

Przyjmując spadek, spadkobierca jednocześnie może ukształtować sposób, w jaki będzie odpowiadał za długi spadkowe. Spadkobierca może przyjąć spadek bez ograniczenia odpowiedzialności za długi (przyjęcie proste) lub też przyjąć spadek z ograniczeniem tej odpowiedzialności (przyjęcie z dobrodziejstwem inwentarza).

Podkreślić należy, że nabycie spadku jest co do zasady nieodwracalne, a cofnięcie skutków przyjęcia (i odrzucenia) spadku jest bardzo trudne i może mieć miejsce w sytuacjach wyjątkowych.

Na złożenie stosownego oświadczenia spadkobierca ma 6 miesięcy od dnia, w którym dowiedział się o tytule swego powołania do spadku. Oświadczenie spadkobiercy o przyjęciu lub odrzuceniu spadku wywołuje skutki od chwili otwarcia spadku. Oznacza to, że z tą chwilą w przypadku przyjęcia spadku nabycie staje się definitywne, natomiast w przypadku odrzucenia spadku należy traktować je tak, jakby nigdy nie miało miejsca.

Jeśli w powyższym terminie spadkobierca nie złoży żadnego oświadczenia, to z mocy prawa będzie oznaczało to przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza . Mimo, że jest to skutek mniej dotkliwy dla spadkobiercy (odpowiedzialność spadkobiercy za długi jest ograniczona wyłącznie do aktywów spadku), to w pewnych wypadkach nadal nie jest to korzystne dla spadkobiercy rozwiązanie, gdyż powoduje konieczność dopełnienia różnego rodzaju formalności, jak również poniesienia dodatkowych kosztów. Jeżeli bowiem spadkobierca podejrzewa, że w skład spadku wchodzą długi, powinien zadbać m.in. o sporządzenie spisu inwentarza albo wykazu inwentarza spadku.

Przeprowadzenie postępowania w przedmiocie stwierdzenia nabycia spadku – przed sądem lub u notariusza

Aby w świetle prawa stać się spadkobiercą, należy zainicjować postępowanie w przedmiocie stwierdzenia nabycia spadku. Na tym etapie nie dzieli się jeszcze spadku między spadkobierców, a jedynie ustala, kto jest spadkobiercą i w jakiej części dziedziczy. Postępowanie spadkowe można przeprowadzić przed sądem lub przez notariuszem.

Co prawda żaden przepis wprost nie nakazuje przeprowadzenia sprawy o stwierdzenie nabycia spadku, ale w interesie samego spadkobiercy powinno leżeć uzyskanie formalnego potwierdzenia praw do spadku.

Wskazać należy, że wobec osoby trzeciej (która nie rości sobie praw do spadku z tytułu dziedziczenia), spadkobierca może udowodnić swoje prawa tylko stwierdzeniem nabycia spadku albo zarejestrowanym aktem poświadczenia dziedziczenia.

Bez któregoś z wymienionych dokumentów spadkobierca, mimo, że formalnie jest właścicielem majątku spadkodawcy, nie może skutecznie domagać się od osób trzecich określonego działania - przykładowo nie może wezwać dłużnika spadkodawcy do spłaty należności.

Pozostałe obowiązki

Po uzyskaniu sądowego postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku lub zarejestrowanego aktu poświadczenia dziedziczenia, spadkobierca powinien zgłosić nabycie spadku do urzędu skarbowego. Takie zgłoszenie do urzędu skarbowego powinien złożyć każdy ze spadkobierców w terminie 6 miesięcy od dnia zarejestrowania aktu poświadczenia dziedziczenia lub od dnia uprawomocnienia się orzeczenia sądu stwierdzającego nabycie spadku. Jeśli w terminie spadkobierca nie złoży takiego oświadczenia, to trzeba będzie się liczyć z zapłatą podatku.

Dodatkowo, w sytuacji gdy w skład spadku wchodzi nieruchomość, konieczne jest  niezwłoczne ujawnienie osoby właściciela w księdze wieczystej. Spadkobierca powinien zatem złożyć wniosek do sądu prowadzącego księgę wieczystą celem ujawnienia siebie jako nowego właściciela nieruchomości. Niewykonanie tego obowiązku zagrożone jest karą finansową, a opieszały właściciel może ponosić również odpowiedzialność za szkody z tym związane.

Kwestie spadkowe tylko pozornie wydają się nieskomplikowane. W rzeczywistości sprawy spadkowe mogą przysporzyć jednak wiele trudności. Jeśli chcesz dowiedzieć się więcej na temat obowiązków spadkobiercy, obawiasz się dziedziczenia długów lub chcesz uporządkować kwestie spadkowe po zmarłym spadkodawcy, a nie wiesz jakie dokumenty są potrzebne oraz czy udać się w tej kwestii do notariusza, czy do sądu - skonsultuj się w tych kwestiach z profesjonalistą - radcą prawnym lub adwokatem, który odpowie na wszelkie pytania i pomoże załatwić formalności.