Czym jest potrącenie?

Czym jest potrącenie?

Pewnie spotkałeś się z terminem „potrącenie”. Co ono tak naprawdę oznacza, co można potrącić, w jakich sytuacjach? O tym w dzisiejszym artykule.

Zgodnie z treścią art. 498 § 1 kodeksu cywilnego (KC), każdy podmiot prawa cywilnego może potrącić swoją wierzytelność z wierzytelności innego podmiotu, gdy spełnione są łącznie następujące przesłanki pozytywne:

1) dwa podmioty są jednocześnie względem siebie dłużnikami i wierzycielami (wzajemność wierzytelności);

2) przedmiotem obu wierzytelności są pieniądze lub rzeczy tej samej jakości oznaczone tylko co do gatunku (jednorodzajowość wierzytelności);

3) obie wierzytelności są wymagalne (wymagalność roszczeń);

4) obie wierzytelności mogą być dochodzone przed sądem lub innym organem państwowym (zaskarżalność wierzytelności).

Omówmy te przesłanki na przykładzie.

Spółka X sprzedała spółce Y komputery za kwotę 12.000 zł. Komputery zostały dostarczone, stały się własnością spółki Y. Nie nastąpiła jednak zapłata za nie. Termin płatności minął 1 lutego 2019 r. Spółka Y sprzedała zaś spółce X meble biurowe za kwotę 10.000 zł. Tutaj również termin płatności minął 1 lutego 2019 r. i zapłata nie nastąpiła.

W takiej sytuacji każda ze stron może złożyć stosowne oświadczenie i potrącić kwotę 10.000 zł (gdyż jest to niższa wartość wzajemnych wierzytelności). Wtedy spółka X nie musiałaby „płacić” za meble i mogła żądać zapłaty kwoty 2.000 zł. Spółka Y mogłaby natomiast potrącić wartość zakupionych komputerów z ceną sprzedanych mebli i pozostałoby jej do spłaty 2.000 zł

Aby dokonać skutecznego potrącenia potrzebne jest oświadczenie jednej ze stron stosunku prawnego. Oświadczenie takie powinno zostać złożone w formie pisemnej, a co za tym idzie wymagany jest podpis składającego oświadczenie. W takiej sytuacja kompensata następuje przy tym bez aktywnego udziału, a możliwe, że nawet wbrew woli drugiego wierzyciela.

Uwaga! Potrącenie jest oświadczeniem o charakterze materialno prawnym, do którego wymagane jest pełnomocnictwo materialno prawne w przypadku, gdy składa je pełnomocnik. Oświadczenie pełnomocnika procesowego przed sądem o dokonaniu potrącenia jest bezskuteczne (nie wywołuje skutków prawnych).

Możliwe jest tez dokonanie potrącenia w formy ugody/umowy/porozumienia stron danego stosunku prawnego. Takiej czynności nie znajdziesz jednak w kodeksie cywilnym, gdyż wynika ona z zasady swobody umów.

Wobec nadania potrąceniu ustawowemu charakteru jednostronnej czynności prawnej, przez którą zainteresowany może ukształtować nie tylko swoją sytuację prawną, lecz także sytuację prawną innego podmiotu, wykorzystywanie tej instytucji powinno mieć miejsce tylko wówczas, gdy spełnione są ściśle wszystkie przesłanki potrącenia określone w ustawie. Wymaga tego egzekucyjna funkcja potrącenia oraz konieczność ochrony uzasadnionych interesów drugiego wierzyciela, do którego kierowane jest oświadczenie o potrąceniu, lub osób trzecich (por.
L. Stępniak Glosa do wyroku SN z dnia 15 grudnia 1994 r., I CRN 149/94).

Należy odróżnić potrącenie od zarzutu potrącenia, które jest czynnością procesową. Zarzut potrącenia może podnieś strona w postępowania sądowym. Strona, która w toku postępowania sądowego chce powołać się na zarzut potrącenia powinna powołać się na fakt dokonania potrącenia i wynikające stąd skutki.

Ważne! Podniesienie zarzutu potrącenia w odpowiedzi na pozew jest równoznaczne
ze złożeniem oświadczenia o potrąceniu, jeśli takie oświadczenie nie zostało złożone wcześniej.

W razie pytań, czy też wątpliwości, napisz do mnie maila na adres: b iuro@radcapiatek.pl

Podstawa prawna: art. 199-206 ustawy z dnia z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (Dz.U. z 2018 r. poz. 2244)

Przemysław Piątek, radca prawny

tel.: 792-262-264

www.radcapiatek.pl