Alimenty od dziadków – kiedy się należą i jak je uzyskać.

Co na ten temat mówią przepisy?

Alimenty od dziadków przysługują wnukowi tylko w wyjątkowych sytuacjach. Zgodnie z art. 132 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (KRiO) „obowiązek alimentacyjny zobowiązanego w dalszej kolejności powstaje dopiero wtedy, gdy nie ma osoby zobowiązanej w bliższej kolejności albo gdy osoba ta nie jest w stanie uczynić zadość swemu obowiązkowi lub gdy uzyskanie od niej na czas potrzebnych środków utrzymania jest niemożliwe lub połączone z nadmiernymi trudnościami”. Dodatkowo art. 133 §2 KRiO precyzuje, że pozew o alimenty mogą wnieść wyłącznie osoby znajdujące się w niedostatku – czyli faktycznie nie mają środków na pokrycie podstawowych potrzeb dziecka.

Oznacza to, że alimenty od dziadków można uzyskać, gdy spełnione są następujące warunki:

a) Oboje rodziców dziecka zmarło albo tylko matka dziecka zmarła, a ojciec nie został ustalony, albo ewentualnie tylko jeden rodzic dziecka zmarł (w takiej sytuacji drugi rodzic może dochodzić alimentów w imieniu dziecka od dziadków).

b) Rodzice dziecka żyją ale występuje obiektywna niemożność wypełnienia przez nich swoich obowiązków względem dziecka, czyli np. są ciężko chorzy, niezdolni do pracy czy też są osobami dotkniętymi niedostatkiem (w bieżących sprawach korzystają ze świadczeń pomocy społecznej itp.).

c) Miała miejsce nieudana egzekucja alimentów od rodzica. Gdy rodzic uchyla się od płacenia zasądzonych alimentów (np. nie ma kontaktu z dzieckiem, pracuje dorywczo), wnuk powinien udowodnić w pozwie, że próby ściągnięcia świadczeń zawiodły (uzyskując zaświadczenie od komornika o bezskuteczności egzekucji).

d) Dziecko znajduje się w stanie niedostatku. Nawet w sytuacji spełnienia wyżej wymienionych przesłanek, konieczne jest wykazanie przed sądem, że wnuczek/wnuczka żyje w realnym ubóstwie tzn. nie może samodzielnie ani z pomocą opiekunów zaspokoić podstawowych potrzeb (żywność, mieszkanie, leczenie, ubranie, edukacja).

W orzecznictwie i literaturze podkreśla się, że samo niepłacenie przez rodzica nie jest wystarczającą podstawą wydania wyroku alimentacyjnego. Konieczne jest udowodnienie, iż rodzic faktycznie nie jest w stanie pomóc dziecku, a także że bez środków od dziadków dziecko znajdować się będzie w niedostatku.

Postępowanie przed sądem

Pozew należy złożyć do wydziału rodzinnego sądu rejonowego właściwego dla miejsca zamieszkania dziadków lub dziecka. Pozew składa przedstawiciel ustawowy dziecka (najczęściej jest to drugi rodzic). W pozwie należy wskazać fakty uzasadniające żądanie: m.in. bieżące dochody rodzica oraz posiadany przez niego majątek,  niemożność wyegzekwowania od niego alimentów, usprawiedliwione wydatki na dziecko, sytuację majątkową dziadków itd. Pozew o alimenty jest zwolniony od opłat sądowych. W pozwie można także złożyć wniosek o zabezpieczenie alimentów na czas postępowania (tymczasowe przyznanie świadczeń do momentu wydania wyroku przez sąd).

Po złożeniu pozwu - sąd wyznaczy rozprawę, na której wysłucha argumentów stron, świadków, biegłych oraz oceni dostarczone mu dokumenty. Po przeprowadzeniu postępowania dowodowego sąd wyda wyrok. W razie oddalenia powództwa albo rozstrzygnięcia niesatysfakcjonującego dla powoda, można złożyć apelację do sądu okręgowego.

Dokumenty i dowody

W pozwie należy udokumentować zarówno sytuację wnuka, jego potrzeby, „niemożność” uzyskania alimentów od zobowiązanego rodzica jak i możliwości finansowe stron. Do najważniejszych dowodów  należą:

- Dokumenty potwierdzające pokrewieństwo: skrócony odpis aktu urodzenia dziecka oraz odpis aktu urodzenia rodzica lub małżeństwa dziadków, by wiarygodnie pokazać linię pokrewieństwa (dziecko–rodzic–dziadek).

- Zaświadczenia o dochodach i źródłach utrzymania: dla rodzica – potwierdzenie zatrudnienia, zarobków (np. zaświadczenie od pracodawcy, druk ZUS Z-3). Jeśli rodzic jest bezrobotny, ważne jest zaświadczenie z urzędu pracy. Jeżeli otrzymuje alimenty z funduszu alimentacyjnego – zaświadczenie z tego funduszu; dla dziadków – np. decyzje ZUS o emeryturze/rencie.

- Zaświadczenie komornika o tym, że egzekucja przeciwko rodzicowi była bezskuteczna.

- Dokumenty wskazujące niedostatek dziecka: rachunki/faktury za czynsz, prąd, inne opłaty domowe czy też edukację, paragony za lekarstwa lub sprzęt medyczny. Im więcej dowodów na konkretne wydatki (np. faktury za prywatne wizyty lekarskie, potwierdzenia płatności za szkołę/przedszkole), tym pełniej będzie można przedstawić sądowi potrzeby dziecka.

- Dokumenty ujawniające sytuację życiową rodzica (np. rachunki medyczne, koszty leczenia, spłaty kredytu itp.), jeśli rodzic mieszkał z dziadkami (np. po rozwodzie), dokumenty potwierdzające to mieszkanie; zaświadczenia o potrzebach życiowych dziecka (np. orzeczenie o niepełnosprawności).

-  Odpis orzeczenia o alimentach na dziecko obligującego rodzica do płacenia alimentów wnukowi.

- Inne dowody: np. zeznania świadków (rodziny, znajomych) potwierdzających trudną sytuację wnuka lub brak współpracy ze strony rodzica.

Podsumowanie

Alimenty od dziadków przysługują dziecku jedynie wyjątkowo, gdy rodzice nie są w stanie zapewnić mu środków utrzymania i gdy wnuczek/wnuczka znajduje się w niedostatku. Sukces sprawy zależy od rzetelnego udokumentowania niedostatku dziecka oraz bezskuteczności dochodzenia świadczeń od rodziców. Przed podjęciem decyzji o złożeniu pozwu do sądu, należy skompletować wymienione dokumenty, a także rozważyć konsultację z prawnikiem, który oceni szanse powodzenia powództwa oraz pomoże poprawnie sformułować żądanie.