Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 2 grudnia 2025 r. (P 10/16) – skutki dla właścicieli gruntów z infrastrukturą przesyłową.

Co orzekł Trybunał Konstytucyjny?
2 grudnia 2025 r. Trybunał Konstytucyjny wydał przełomowy wyrok w pełnym składzie w sprawie P 10/16 (połączone pytania prawne Sądów Rejonowych w Grudziądzu i Brodnicy), dotyczący zasiedzenia służebności gruntowej o treści odpowiadającej służebności przesyłu. Najważniejsze tezy orzeczenia są następujące:

1. Służebność przesyłu nie mogła istnieć przed 2008 r.
Przedsiębiorstwa przesyłowe (operatorzy sieci gazowych, energetycznych, ciepłowniczych, wodociągowych i innych) nie mogły zasiedzieć służebności przesyłu przed 3 sierpnia 2008 r., czyli przed datą wprowadzenia tej instytucji do Kodeksu cywilnego (art. 305¹–305⁴). Zasiedzenie miało być wówczas niemożliwe, ponieważ służebność przesyłu jako odrębne prawo rzeczowe nie istniała w polskim systemie prawnym.

2. Naruszenie konstytucyjnej ochrony prawa własności
Trybunał uznał, że przepisy art. 292 w zw. z art. 285 § 1 i 2 Kodeksu cywilnego – rozumiane w sposób umożliwiający zasiedzenie służebności gruntowej odpowiadającej treścią służebności przesyłu przed 2008 r. – są niezgodne z Konstytucją RP.
W ocenie TK wykładnia prezentowana przez Sąd Najwyższy miała charakter prawotwórczy i naruszała zasadę zamkniętego katalogu praw rzeczowych. Tworzenie nowych praw rzeczowych należy wyłącznie do ustawodawcy.

3. Brak odszkodowania dla właścicieli
Przed 2008 r. właściciele nieruchomości nie otrzymywali żadnego wynagrodzenia za ograniczenia wynikające z posadowienia urządzeń przesyłowych. Po wprowadzeniu służebności przesyłu przedsiębiorcy są już zobowiązani płacić wynagrodzenie za jej ustanowienie. Trybunał wskazał, że ta dysproporcja narusza konstytucyjne zasady ochrony własności, zaufania obywatela do państwa i pewności prawa.

Jak wyrok TK wpływa na prawa właścicieli gruntów z urządzeniami przesyłowymi?

Co zyskują właściciele?
Właściciele nieruchomości, na których przed 2008 r. bezumownie posadowiono słupy energetyczne, gazociągi, wodociągi lub inne instalacje przesyłowe, mogą:

  1. domagać się ustanowienia służebności przesyłu za odpowiednim wynagrodzeniem,

  2. żądać odszkodowania za bezumowne korzystanie z gruntu,

  3. kwestionować zakres faktycznego korzystania z nieruchomości przez przedsiębiorstwo.

Warto pamiętać, że roszczenia o wynagrodzenie za bezumowne korzystanie przedawniają się. Co do zasady termin przedawnienia wynosi 6 lat od dnia powzięcia wiadomości o bezprawnym korzystaniu. Jeżeli nieruchomość była wykorzystywana w działalności gospodarczej – termin wynosi 3 lata. Dla osób fizycznych działających poza działalnością gospodarczą pozostaje 6 lat.

Możliwość wznowienia zakończonych postępowań

Właściciele, którzy uczestniczyli w postępowaniach dotyczących zasiedzenia służebności przesyłu zakończonych prawomocnym postanowieniem stwierdzającym zasiedzenie, mogą wznowić te sprawy na podstawie art. 401¹ Kodeksu postępowania cywilnego.
Warunkiem jest, aby od uprawomocnienia się orzeczenia nie minęło 10 lat.

Skargę o wznowienie wnosi się w terminie 3 miesięcy od dnia wejścia w życie wyroku Trybunału Konstytucyjnego. Orzeczenie TK obowiązuje od 2 grudnia 2025 r., dlatego termin na wniesienie skargi upływa 2 marca 2026 r.

Wyrok jednoznacznie rozstrzyga sporną przez lata kwestię zasiedzenia służebności przesyłu przed 2008 r. i daje właścicielom silniejszą pozycję w sporach z przedsiębiorstwami przesyłowymi. Tworzy także stabilną podstawę prawną do żądania wynagrodzenia za ustanowienie służebności przesyłu oraz wynagordzenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości przez przedsiębiorcę przesyłowego.