Padłeś ofiarą przestępstwa przeciwko życiu lub zdrowiu, a sprawca jest nieletni, niepoczytalny, nieznany, nieuchwytny lub niewypłacalny? Jeśli nie pokryjesz szkody z ubezpieczenia albo z pomocy społecznej, to kompensatę powinien wypłacić Skarb Państwa.

Warunki

Kompensata przysługuje, jeśli na terytorium Polski został popełniony czyn zabroniony. Czyn zabroniony to po prostu zachowanie opisane w kodeksie karnym jako przestępstwo. Jeśli sprawca nie ponosi winy (np. z powodu wieku albo niepoczytalności), to nie jest przestępstwem, ale nadal jest czynem zabronionym.

Drugi warunek przyznania kompensaty to skutki czynu zabronionego: śmierć, ciężki uszczerbek na zdrowiu, albo naruszenie czynności narządu ciała lub rozstrój zdrowia trwające dłużej niż 7 dni.

Co ciekawe, ustawa o państwowej kompensacie jest implementacją dyrektywy UE nr 2004/80, która dotyczy tylko umyślnych przestępstw z użyciem przemocy. Jednak polskie prawo przyznaje kompensatę także ofiarom czynów popełnionych bez użycia przemocy (np. podpalenie), a nawet nieumyślnych (np. spowodowanie wypadku drogowego).

Trzeci warunek: pokrzywdzony miał miejsce stałego pobytu w Polsce lub w innym państwie Unii Europejskiej.

Kompensata przysługuje zarówno gdy sprawcy czynu zabronionego zostali ustaleni, jak i gdy ich nie ustalono.

Uprawniony i jego prawa

Osobą uprawnioną do kompensaty jest pokrzywdzony, a jeśli skutkiem czynu była jego śmierć – jego osoba najbliższa (małżonek, konkubent, wstępny, zstępny, przysposobiony, przysposabiający).

Kompensata może być przyznana do pokrycia wyłącznie utraconych środków utrzymania, kosztów związanych z leczeniem i rehabilitacją i kosztów pogrzebu. Nie można więc od państwa domagać się zadośćuczynienia za krzywdę albo odszkodowania za zniszczone mienie.

Kompensatę w wysokości maksymalnie do 25 000 zł (a gdy ofiara poniosła śmierć – do 60 000 zł) przyznaje się tylko wtedy i tylko do wysokości, w jakiej osoba uprawniona nie może uzyskać pokrycia ww. strat i kosztów:

• ani od sprawców czynu,
• ani z ubezpieczenia,
• ani ze środków pomocy społecznej.

Uprawniony powinien udowodnić wysokość swojego żądania, ale jeśli jest to niemożliwe lub nader utrudnione, sąd może zasądzić odpowiednią sumę według swej oceny, byle nie przekroczyć powyższych limitów.

Wniosek, terminy, organy właściwe

Wniosek o kompensatę trzeba złożyć w terminie 3 lat od dnia ujawnienia się skutków czynu zabronionego, czyli np. od momentu ujawnienia uszczerbku na zdrowiu. Najpóźniej jednak można go złożyć w ciągu 5 lat od dnia popełnienia czynu. Po upływie któregoś z tych terminów uprawnienie wygasa.

Wniosek o kompensatę może złożyć osoba uprawniona lub prokurator. Składa się go do sądu rejonowego właściwego ze względu na miejsce stałego pobytu osoby uprawnionej, a jeżeli nie można ustalić tego miejsca w Polsce – do sądu, w którego okręgu popełniono czyn zabroniony. Uczestnikami postępowania są wyłącznie osoba uprawniona i prokurator, a zatem nie bierze w nim udziału sprawca czynu. Jeżeli uprawniony jest nieporadny, np. z powodu wieku lub stanu zdrowia, jego prawa może wykonywać faktyczny opiekun.

Do wniosku należy dołączyć odpis zawiadomienia o popełnieniu przestępstwa, odpisy orzeczeń wydanych w postępowaniu karnym, odpisy zaświadczeń lekarskich lub opinii biegłych dotyczących uszczerbku na zdrowiu oraz inne dokumenty potwierdzające informacje zawarte we wniosku.

W samym wniosku trzeba złożyć oświadczenie o nieuzyskaniu odszkodowania (w pełnej wysokości) z innych źródeł. Składa się je pod rygorem odpowiedzialności karnej.

Odmowa lub zmiejszenie kompensaty

Sąd odmówi kompensaty gdy: 1) czynu nie popełniono albo brak jest danych dostatecznie uzasadniających podejrzenie jego popełnienia; 2) czyn nie zawiera znamion czynu zabronionego; 3) ofiara była współsprawcą czynu, lub godziła się na ryzyko doznania skutków czynu.

Kompensaty nie przyznaje się lub przyznaje w zmniejszonej wysokości, proporcjonalnie do stopnia przyczynienia się ofiary do popełnienia czynu.

Przyznaną kwotę wypłaca uprawnionemu sąd rejonowy, który wydał orzeczenie w terminie miesiąca od jego uprawomocnienia się.

Zdarzenie za granicą