W praktyce obrotu gospodarczego oraz przy udzielaniu i dochodzenia zwrotu pożyczek i kredytów spotyka się różne określenia odsetek:

• odsetki kapitałowe,
• odsetki za opóźnienie,
• odsetki karne,
• odsetki za zwłokę,
• odsetki umowne,
• odsetki ustawowe,
• odsetki ustawowe za opóźnienie,
• odsetki handlowe,
• odsetki prolongacyjne.

Pojęcia te oznaczają:

Odsetki kapitałowe

– to odsetki za okres kończący się z dniem płatności. Obowiązek ich zapłaty musi być określony w umowie.

Odsetki za opóźnienie

– to odsetki za okres po dniu płatności. Przysługują z ustawy, a więc jeśli strony nic innego nie ustaliły, to wierzycielowi te odsetki się należą.

Odsetki „karne” albo „za zwłokę”

– to zwyczajowe określenie odsetek za opóźnienie. Stosowane zazwyczaj wtedy, gdy wysokość tych odsetek jest określona w umowie. Ich maksymalna wysokość to dwukrotność odsetek ustawowych za opóźnienie (zob. niżej).

Odsetki umowne

– to pojęcie dotyczy wysokości stopy procentowej albo źródła obowiązku płacenia odsetek. Można więc mówić o odsetkach umownych albo w tym sensie, że obowiązek ich zapłaty został określony w umowie, albo w tym sensie, że wysokość stopy procentowej została określona w umowie, albo w obu znaczeniach. Odsetki kapitałowe z reguły są odsetkami umownymi w obu znaczeniach. Odsetki za opóźnienie przysługują wierzycielowi z ustawy. Jednak ich wysokość może być określona w umowie.

Odsetki ustawowe

– to pojęcie dotyczy wysokości stopy procentowej. Jeżeli wysokość tej stopy nie jest w inny sposób określona, należą się odsetki właśnie ustawowe. Jest to suma stopy referencyjnej NBP + 3,5 punktów procentowych (art. 359 § 2 KC). Obecnie stopa referencyjna wynosi 5,75%, a od 8 maja wynosić będzie 5,25%. Zatem od 8 maja odsetki ustawowe to 8,75% w skali rocznej.

Odsetki ustawowe za opóźnienie

– to pojęcie dotyczy wysokości stopy procentowej. Wierzycielowi z mocy prawa przysługują odsetki za opóźnienie. Jeżeli ich wysokość nie została określona w umowie, to wynoszą sumę stopy referencyjnej NBP oraz 5,5 punktów procentowych. Obecnie stopa referencyjna wynosi 5,75%, a od 8 maja wynosić będzie 5,25%. Zatem od 8 maja odsetki ustawowe za opóźnienie to 10,75% w skali rocznej.

Odsetki handlowe

– to pojęcie dotyczy wysokości stopy procentowej. Ich pełna nazwa to odsetki za opóźnienie w transakcjach handlowych. Obowiązują z mocy prawa. Dotyczą należności z transakcji w obrocie gospodarczym. Wynoszą sumę stopy referencyjnej NBP oraz:

• 8 punktów procentowych, jeśli dłużnikiem jest publiczny podmiot leczniczy (od 8 maja 13,25% w skali rocznej);
• 10 punktów procentowych w pozostałych przypadkach (od 8 maja 15,25% w skali rocznej).

Odsetki prolongacyjne

– jest to zwyczajowe określenie odsetek, które z mocy prawa przysługują wierzycielowi na podstawie art. 5 ustawy o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych.

Zgodnie z tym przepisem, jeżeli strony transakcji handlowej przewidziały termin zapłaty dłuższy niż 30 dni, wierzyciel może żądać odsetek ustawowych (zob. wyżej) po upływie 30 dni od spełnienia swojego świadczenia i doręczenia faktury lub rachunku, potwierdzających dostawę towaru lub wykonanie usługi.

Prawo to nie dotyczy transakcji z udziałem podmiotu publicznego będącego podmiotem leczniczym.

Ponadto, przysługuje ono tylko wierzycielom zaliczanym do kategorii mikroprzedsiębiorcy, małego przedsiębiorcy i średniego przedsiębiorcy w rozumieniu rozporządzenia Komisji nr 651/2014 z 17 czerwca 2014 r. Są to przedsiębiorstwa, które zatrudniają mniej niż 250 pracowników i których roczny obrót nie przekracza 50 milionów EUR, lub roczna suma bilansowa nie przekracza 43 milionów EUR.